امروز می خواهیم در این مطلب سری بزنیم به اسرار گفته و ناگفته معبدی پر رمز و راز در کامبوج، معبدی که در شمار بزرگ‌ترین اماکن مذهبی جهان، جایگاهی خاص دارد.
انگکور وات معبدی با هزاران رمز و راز و شگفتی، نام مجموعه‌ای از معابد است که در اوایل سدهٔ دوازدهم برای شاه سوریاوارمان دوم در آنگکور در کامبوج ساخته شد تا پرستشگاه حکومتی و پایتخت او قرار گیرد. این معبد از پیشینه‌ای جالب توجه برخوردار بوده و امروزه هم، نمای آن توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این معبد که معماری اصیل خمری را می‌توان در آن مشاهده نمود اصلی‌ترین جاذبهٔ گردشگری کامبوج است، به طوری که تخمین زده می‌شود بخش قابل توجهی از گردشگران در سفر به کامبوج، بیش از هر چیز دیگر، مایل به بازدید از این معبد هستند. نمادی از این معبد را می‌توان حتی روی پرچم این کشور نیز مشاهده کرد.
این ویرانه‌های باستانی در میان جنگل‌ها و مزارع کشاورزی شمال دریاچه بزرگ کامبوج و در نزدیکی شهر سیم‌راپ امروزی واقع شده‌اند. بر اساس شواهد موجود، به نظر می‌رسد در فاصله سال‌های ۱۱۱۳ تا ۱۱۵۰ پس از میلاد مسیح احداث شده است. وسعت این بنا در حدود دویست هکتار بوده و معنای لغوی نام آن نیز “شهر معبد” (Temple City) است. البته با توجه به وسعت این سازه، این نام بیراه هم نیست.
این معبد که در ابتدا معبدی هندو بود و به ویشنو، خدای هندیان تقدیم شده بود پس از ورود آیین بودا به معبدی بودایی بدل شد. انگکور وات که تا به امروز به‌خوبی حفظ شده است هنوز هم تنها پرستشگاهی است که از زمان ساختش تاکنون به عنوان یک مرکز مذهبی استفاده می‌شود و در حال حاضر بزرگ‌ترین و سالم‌ترین معبد به جا مانده در این محوطه باستانی است که از زمان تأسیس تا امروز نیز اهمیت مذهبی خود را “ابتدا برای هندوها و سپس برای بودائیان ” حفظ کرده است.
انگکور وات بیش از همه به خاطر ظرافت و تناسبش از لحاظ طراحی و معماری مورد تحسین قرار می‌گیرد و از این نظر اغلب با آثار معماری به جا مانده از روم و یونان باستان مقایسه می شود. سبک انگکور وات در پی سبک معماری بایون پدید آمد که اغلب در آن، کیفیت فدای کمیت می‌شد. به گفته موریس گلیز، یکی از مرمت گران مشهوری که در قرن بیستم بر پروژه مرمت انگکور وات نظارت داشته است، «این معبد از جهت توازن میان عظمت عناصر و اندازه گیری ها و نسبت‌های دقیق رعایت شده در آن، از کمالی کلاسیک برخوردار است. انگکور وات تجلی قدرت، اتحاد و یک سبک هنری خاص است.» عناصری چون تاق‌های نوک تیز ، برج‌هایی به شکل شکوفه نیلوفر، راهروهای هم محور و ایوان‌های صلیبی شکل که به موازات محور اصلی معبد ساخته شده‌اند از شاخصه‌های اصلی سبک معماری انگکور وات هستند. بر دیواره‌های این معبد، همچنین تصاویری از اسطوره‌های ماهاباراتا و رامایانا نقش بسته است.
برج اصلی این معبد که ۶۵ متر ارتفاع دارد در مرکز این معبد واقع شده است و توسط ۴ برج کوچک‌تر و مجموعه‌ای از حصارها احاطه شده است. مجسمه‌ی خدای ویشنو بر تارک این برج ۶۵متری قرار گرفته و برای وارد شدن به آن می‌بایست از پلکانی سنگی بالا رفت. در واقع این معبد، جایی است که نیروی مادی و غیر روحانی با معنویت در هم می‌آمیزد.
نکته‌ی جالب این که نمای کلی این سازه، با الهام از “کوهستان مِیرو” (Meru) ساخته شده است کوهستانی مقدس و افسانه‌ای در اساطیر هند که گفته می‌شود آن سوی کوه‌های هیمالیا قرار گرفته است. این کوه نیز همچون کوه المپ اساطیر یونان باستان، به عنوان سکونت‌گاه خدایان شناخته شده است.
اطراف این معبد توسط خندقی احاطه شده است که ۲۰۰ متر پهنا و ۴ متر عمق دارد. این خندق محوطه‌ای در حدود ۵ کیلومتر را در محاصره‌ی خود گرفته است. خندق فوق وظیفه‌ی خطیر محافظت از معبد را برعهده داشته است البته به شیوه‌ای متفاوت، در واقع این خندق، به استحکام پایه و شالوده‌ی اصلی این سازه کمک کرده و از بالا رفتن یا کاسته شدن سطح آب و نفوذ آّب‌های زیر زمینی به فونداسیون سازه، جلوگیری به عمل می‌آورده است.
ساخت معبدی با چنین وسعتی عظیم، کاری سخت و زمان بر بوده است. کاری قابل توجه که نیازمند استخراج منابع فراوانی از معادن سنگ و ماسه، کارگران دقیق و محتاط و البته مقدار فراوانی عملیات حفاری بوده است. به عنوان نمونه برای ساخت خندق، ۱.۵ میلیون متر مربع ماسه مصرف شده، همچنین کارگران باید بخش قابل توجهی گل و لای را جابجا می‌کردند، کاری که می‌بایست توسط هزاران نفر انجام می‌شد.
محوطه باستانی انگکور در سال ۱۹۹۲ به خاطر شرایط استثنایی‌اش، به طور هم‌زمان در فهرست میراث جهانی و میراث در خطر یونسکو ثبت شد و در سال ۲۰۰۴، پس از دوازده سال مرمت و بازسازی از فهرست میراث جهانی در خطر خارج شد.
اگر روزی به کامبوج سفر کردید ، سری هم به این جهان کوچک پر رمز و راز بزنید و زوایای پنهان و آشکار معماری، آثار هنری و چشم انداز کلی آن را از نزدیک ببینید!
