سرتاسر یزد رنگ خشت و گل تنها مشخصهی معماری است که به چشم میآید. دیوارهای ضخیم، کوچههای سرپوشیده و رنگ کاهگل شهر را پوشانده است. در این میان خانههای تاریخی یزد نگین درخشان این مجموعه هستند. اقلیم گرم و خشک شهر شیوهی خاص زندگی خودش را می طلبد و یافتن این راز که پیشتر در این شهر چگونه با این اقلیم کنار می آمدند بسیار جذاب است. در خانههای تاریخی می توان به پاسخ این سوال رسید.
در میان تمام خانههای تاریخی شهر یزد، نام خانه لاریها کمتر به چشم می خورد. این خانه که یک بادگیر منحصر به فرد نیز دارد، در خیابان امام خمینی شهر یزد، جنب عمارت کلاه فرنگی و در میان بافت قدیمی محلهی فهادان قرار گرفته است. این خانه جز یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مالک این خانه حاج محمد لاری بوده است و مساحتی حدود ۱۷۰۰ مربع دارد.
خانه لاریها با سبک منازل اعیانی اطراف خود ساخته شده و شامل حیاط درونی و بیرونی و قسمتهای اعیان نشین در اطراف حیاط است. در خانههای قدیمی یزد معمولا با توجه به شغل و منزلت اجتماعی صاحب خانه دو فضای اندرونی و بیرونی در نظر گرفته می شده است، فضای داخلی برای پناهگاه محارم و قسمت بیرونی برای پذیرایی از مهمان.
این خانه که در سال ۱۲۸۶ قمری ساخته شده معماری ویژهی خانههای کویری را دارد و در کل شامل ۶ باب خانه متصل به هم است. درها، پنجرهها، ارسیها و اتاقهای آئینه کاری و نقاشی شده آن یکی از نمونههای زیبا و عالی خانههای اعیانی قرن سیزدهم است. این مجموعه همجوار بناهای تاریخی چون مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر، بقعه سید گلسرخ و برج و با روی یزد است که جمعا شش هزار متر مربع وسعت دارد.
خانه لاریها که در تابستان ۱۳۹۱ به دلیل عدم همکاری مالک و سازمان میراث فرهنگی با بی مهریهایی مواجه شده بود، تخریب شدیدی داشت و مرمت آن حدود ۲ سال به طول انجامید. اکنون این خانه به طور کامل مرمت شده و به عنوان موزه اسناد و مدارک به کار گرفته شده است. مجموع آثار موجود در این موزه شامل: اسناد خانوادهها، ادارات و نهادهای دولتی، اسناد تجارت خانهها، اوقاف و امور خیریه، نسخ خطی، عکس و نمودارها است. این موزه در واقع با نمایش اسناد و مدارک و عکسها آیینهای است که جلوههای زیبای یزد را با ویژگیهای فرهنگیش پیش چشم مشتاقان به تماشا میگذارد.
برای دسترسی به این خانهی تاریخی و موزه تازه تاسیس باید سری به محله فهادان بزنید، فهادان را در یزد همه می شناسند و اگر سراغی از خیابان امام نیز بگیرید به راحتی شما را راهنمایی می کنند. از آنجایی که این ساختمان کاربری اداری نیز دارد، سعی کنید برای بازدید در ساعت اداری به خانه لاریها سر بزنید.