قلعه صلاح الدین یکی از شگفت انگیز ترین قلعه های مصر است .قلعه دربخشی از تپه ی مقثم در نزدیکی مرکز قاهره قرار گرفته است. زمانی به داشتن چشم اندازی عالی از شهر و وزش باد تند معروف بود و بین سالهای ۱۱۷۶ و ۱۱۸۳ پس از میلاد توسط حاکم ایوبی، صلاح الدین، دژسازی شد تا از آن در برابر مجاهدین محافظت شود.چند سال پس از مغلوب ساختن خلافت فاطمی، صلاح الدین اقدام به ساخت دیواری نمود که قاهره و فسطاط را احاطه کند.
قلعه، بخش عمده ی دیوار بود. قلعه روی کوه پوزی پایین تپه ی مقثم ساخته شده بود و بدین ترتیب موقعیتی داشت که حمله به آن را دشوار می ساخت. هم چنین این واقعیت که قلعه تا قرن نوزدهم قلب حکومت مصر باقی ماند نشان دهنده ی تأثیر و مساعد بودن مکان قلعه است. زمانی که حاکم مصری، خدیو اسماعیل، در دهه ی ۱۸۶۰ به قصر تازه ساز خود، کاخ آبدین، در منطقه ی اسماعلیه رفت، تخت حکومت، قلعه را ترک کرد.
داستانی بر این اساس وجود دارد که صلاح الدین برای انتخاب مکان ساخت قلعه، تکه هایی از گوشت گرداگرد قاهره آویزان کرد، اما همه جا گوشت یک روزه فاسد شد، به استثنای یک جا که همان محل کنونی قلعه است و گوشت در آن چندین روز تازه ماند. بی شک این مکان برای حکمرانی قاهره و دفاع از آن در برابر مهاجمان خارجی دارای مزیت استراتژیکی است.
در حالی که ساخت قلعه در سال ۱۱۸۴-۱۱۸۳ به اتمام رسید، دیواری که صلاح الدین در نظر داشت تا سال ۱۲۳۸، مدت ها پس از مرگ او هنوز در دست ساخت بود. برای آبرسانی به قلعه، صلاح الدین چاه یوسف را احداث کرد. این چاه را با نام چاه حلزونی نیز می شناسند، زیرا ورودی آن ۳۰۰ پله دارد که گرداگرد فضای درونی چاه تعبیه شده است. وقتی که آب از چاه به سطح می آمد، از یک سری آب گذرها عبور کرده و به قلعه می رسید.
در زمان حکمرانی النصیر محمد، چاه یوسف دیگر قادر به تأمین آب کافی برای حیوانات و افراد بی شماری که در آن زمان در قلعه زندگی می کردند نبود. برای بیشتر کردن میزان آب، نصیر سیستم چاهی راه اندازی کرد که شامل تعدادی چرخ آبی روی رود نیل بود، آب از طریق این چرخ های آبی به دیوار انتقال یافته و سپس از طریق آب گذرهایی که صلاح الدین ساخته بود به قلعه وارد می شد.
این تنها خدمت نصیر به قلعه نبود، چشمگیرترین خدمت او مسجد نصیر است. در سال ۱۳۱۸، نصیر، عمارت ایوبیان را بازسازی کرده و آن را به مسجدی به نام خود تبدیل کرد. دیگر اقدامات نصیر در مورد قلعه شامل دیوار و باروی جنوبی عمارت و منطقه ی مسکونی است که فضای حرمسرا و حیاط یا درون سرا را شامل می شود. پیش از نصیر، بیبرس ها تالار عدالت و “سرای طلا” را ساختند
الکمیل، برادر زاده ی صلاح الدین قلعه را با توسعه ی چند برج آن تقویت کرد. او برج آهنگر و برج شنی را که مسیر باریک بین قلعه و تپه های مقثم را کنترل می کردند، سه برابر بزرگتر ساخت. او هم چنین تعدادی برج پیرامون محدوده ی دفاعی دیوارها ساخت.
این قلعه را گاه قلعه ی محمد علی نیز می نامند، زیرا دربرگیرنده ی مسجد محمد علی (یا محمد علی پاشا) می باشد که بین سال های ۱۸۲۸ و ۱۸۴۸ ساخته شده است و روی قله ی قلعه قرار گرفته است. مسجد عثمانی را به یاد بود تاسان پاشا، بزرگترین پسر محمد علی، که در سال ۱۸۱۶ وفات یافت، ساخته اند. گرچه این مسجد یکی از اقدامات محمد علی است برای از بین بردن آثار خاندان مملوک که پیش از او حکمرانی می کردند. زمانی که حاکم عثمانی محمد علی پاشا کنترل حکمرانان مملوک را در سال ۱۸۰۵ گرفت، بسیاری از تغییرات قلعه را که توسط رهبران قبلی قاهره اعمال شده بود، عوض کرد.
