افرادی در گوشه و کنار جهان پیدا می‌شوند که تنها آشنایی با فرهنگ و اعتقادات خود، روح کاوشگر و ماجراجویانه آن‌ها را پاسخ نمی‌دهد و تصمیم می‌گیرند با انسانی شبیه خود ولی با طرز تفکر و سبکی متفاوت آشنا شوند. افرادی هستند که دل به دریا زده و برای آشنایی با فرهنگ، آداب، رسم و رسوم، آئین ها و … ملل مختلف، به نقاط دیگر این کره خاکی سفر می‌کنند.
برگزاری آیین‌های خاص ایام محرم در شهرها و مناطق مختلف جهان، متفاوت است. بیشتر افراد مشتاق شرکت در این برنامه‌ها و آشنایی با دنیای فکری و اعتقادی عزاداران هستند. در این میان “گردشگری محرم” می‌تواند گزینه مناسبی برای سیر در اعتقادات مردم باشد. این نوع از گردشگری علاوه بر جنبه فرهنگی، برای رونق اقتصاد منطقه هم نقش موثری دارد.
فعالان گردشگری در تلاش اند که برای تمام فصول سال گردشگر داخلی و خارجی جذب کنند و در این راستا باید برای تک‌تک روزهای سال برنامه‌ریزی کنند. مراسمات عزاداری ایام محرم می‌تواند مشتاقان و علاقمندان زیادی داشته باشد که برای دیدن این رویداد عظیم قدم بر دیار آذربایجان بگذارند.
گاهی حتی خود ایرانیان از بیشتر مراسمات و آداب و رسوم استان‌های دیگر آگاهی ندارند ولی با صرف هزینه زیاد برای دیدن مراسم به کشورهای دیگر سفر می‌کنند. شاید بهتر است امسال برای عزاداری از محدوده خود خارج شده و سری به شهرهای دیگر ایران بزنیم.
انتخاب‌شدن تبریز، از طرف سازمان همکاری کشورهای اسلامی به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی برای سال ۲۰۱۸، فرصت بی‌نظیری را پیش روی آذربایجان‌شرقی و تبریز قرار داده‌است. تهیه کتاب، بروشور، فیلم، مستند و…در مورد محرم و انواع مراسم عزاداری در این ایام، نقش مهم و تاثیرگذاری در معرفی فرهنگ اعتقادی مردم و نحوه عزاداری آن‌ها به عنوان رویداد مذهبی و فرهنگی دارد.
در تبریز خانه‌های تاریخی زیادی در کوچه پس کوچه‌ها وجود دارد که امروزه متروکه مانده‌اند که با برگزاری برنامه‌های آیینی هم‌چون شبیه‌خوانی، روضه‌خوانی، تعزیه‌خوانی و پرده‌خوانی در این خانه‌ها می‌توان تجربیات بی‌نظیری را در دفترخاطرات گردشگران خارجی ثبت کرد.
برگزاری مراسمات در امامزادهها و مساجد متبرک که برخی از خود این اماکن در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند و دعوت از گردشگران برای شرکت در این مراسمات، علاوه بر بازدید از آثار تاریخی و فرهنگی می‌تواند نشان دهنده جایگاه امامزادهها و مساجد در زندگی ایرانیان باشد.
تاسیس “موزه محرم” در محل خانه‌ی صحتی مربوط به دوره قاجار در محله‌ی راسته‌کوچه در اولین قدم برای گردشگری محرم کار ارزشمندی است ولی کافی نیست! گردشگر خارجی که اطلاعات چندانی در مورد محرم ندارد باید بعد از بازدید، وقتی از پله‌های خانه صحتی پایین می‌آید، اطلاعات کلی در مورد امام حسین(ع) و دلیل برگزاری این مراسمات عزاداری داشته باشد. در این راستا بهتر است تمامی توضیحات به زبان انگلیسی و به صورت تفصیلی نوشته شود.
در موزه محرم بیشتر نمادها و علم‌ها از روستاهای اطراف جمع آوری شده‌اند تا در این مکان حفظ و نگهداری شوند. اغلب بازدیدکنندگان از گردشگران داخلی هستند و متاسفانه گردشگران خارجی از وجود آن اطلاع چندانی ندارند. در این میان راهنمایان تور به عنوان حلقه ارتباطی بین گردشگر و مقصد، نقش موثری در معرفی این موزه می‌توانند داشته باشند.
مراسمات عزاداری آذربایجان در نوع خود بی‌نظیر است. ثبت ۹ مورد از آیین‌های عاشورایی در فهرست آثار ملی کشور پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر محسوب می‌شود که می‌توان به آیین‌های عزاداری تیمچه مظفریه تبریز، مشعل گردانی روستای شیشوان عجب شیر، تخته‌زنی روستای فیروز سالار آذرشهر، شاخسی- واخسی(شاه حسین- وای حسین) تبریز، علم گردانی روستای سیه سران جلفا، شبیه‌خوانی شهر بخشایش، علم بندی و الله الله حسینا و اینا شهرستان مراغه و شمع‌گذاری (شمع پایلاما) که از جمله آیین‌های عاشورایی هستند، اشاره کرد.
شرکت در مراسم عزاداری بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان و دیدن بازار به آن بزرگی و عظمت که برای ابراز تاسف از اول محرم سیاه‌پوش می‌شود و چندین روز مانده به تاسوعا و عاشورا خرید و فروش در آن تعطیل و هیئت‌های عزاداری در آن به عزاداری می‌پردازند، خود می تواند جاذبه‌ای منحصر به فرد برای گردشگر باشد.
گفتنی است، ثبت‌شدن آیین‌های عزاداری آذربایجان‌شرقی در فهرست آثار ملی کشور، تاسیس موزه محرم، وجود خانه‌های تاریخی، مساجد و امامزادهها و امکان برگزاری برخی مراسمات در آن‌ها و انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی برای سال ۲۰۱۸ فرصت‌های بی‌نظیری را پیش روی توسعه گردشگری قرار می‌دهد که ضرورت دارد با برنامه‌ریزی دقیق، از این فرصت پیش آمده نهایت بهره را ببریم.
نویسنده: پریا توفیقی
