بر اساس اسناد کهن خراسان جنوبی زیستگاه یکی از اقوام آریایی نژاد به نام ساگارت بوده و به دلیل وضعیت آب و هوایی و اقلیمی خاص خود چندان مورد توجه و تاخت و تاز افراد بیگانه قرار نگرفته است. قومیت غالب این منطقه فارس می باشد و زبان رسمی و اصلی مردمان‌اش فارسی است.

موسیقی

موسیقی سنتی در استان خراسان جنوبی از سابقه طولانی برخوردار است و ویژگی آن، در حرکات ریتمیک و نمایشی بوده و چوب بازی یکی از هنرهای وابسته به رقص است.

بیرجند، دیار فرهنگ و هنر

اولین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده است. مدرسه شوکتیه این شهر سومین مدرسه آموزش به سبک جدید، بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است.

قاین، سرزمین طلای سرخ

از شهرهای کهن و تاریخی استان خراسان جنوبی است که به استناد متون تاریخی، سابقه آن به پیش از اسلام می رسد. این شهر در دوره ی اسلامی دارای بارویی با دروازه‌های مختلف بوده و خندقی بر گرداگرد آن احاطه داشته و هنوز بخشی از آن باقیست.

فردوس، سرزمین انارهای سرخ

از جمله شهرهای اوایل دوره‌ی اسلامی در سرزمین خراسان بزرگ محسوب می‌شده است. مسجد کوشک این شهر با داشتن طاق‌های گهواره‌ای عظیم و نیم ستون‌هایی که به زیر دیوارهای مرمت شده سال‌های بعد رفته، با مساجد صدر اسلام مانند مسجد تاریخانه دامغان قابل مقایسه است.

نهبندان، شهر دیرینه پایدار

جنوبی ترین شهر استان خراسان جنوبی است و با آثاری همچون مزار سید علی، آسبادهای مربوط به دوره قاجار، قلعه نهبندان، روستای دهسلم و … در دشتی نسبتا وسیع واقع شده است.

بشرویه، شهر بادگیرهای بلند

بشرویه از نظر تاریخی بسیار قدمت دارد. در قرن پنجم هجری ناصرخسرو هنگام عبور از این منطقه در دهستان رقه توقف کرده و از آب های روان، زراعت، باغ‌ها و بارو، مسجد آدینه و … سخن رانده است. این شهر چهارمحله اصلی دارد و در آن معماری نفیس تیموری و صفوی در بومی‌ترین شکل‌های خود مشاهده می‌شود.

سربیشه، دیار روستاهای تاریخی

سربیشه شهری است قدیمی که می گویند پیش از این به دلیل سردی هوایش به “سردبیشه” معروف بوده است. مسجد جامع پخت، متعلق به دوره قاجار، باغ و عمارت مود، روستای هدف گردشگری چنشت و بالاخره، روستای گردشگری ماخونیک از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان هستند. روستای ماخونیک از نظر بافت کلی روستا بسیار متفاوت است. خانه‌های روستا بعد خاصی نداشته و معمولا چهارگوشی نیستند و ارتفاع آن ها از یک و نیم متر فراتر نمی رود. ابتدایی ترین نوع سکونت در این روستا وجود دارد.

خوسف، دیار گل‌های نرگس

خوسف دارای اقلیم بیابانی با ویژگی‌های خاص آن است. بافت قدیم این شهر تعداد زیادی بناهای با ارزش تاریخی و فرهنگی، همچون مسجد جامع خوسف، خانه تاجور، آب انبارها، مدرسه و قلعه و … را در خود جای داده است.