تندیس زئوس خدای یونان در المپیا یکی از عظیم‌ترین تندیس‌های جهان و از عجایب هفت‌گانه دنیای قدیم بوده است. در دوران باستان المپیا مرکز مذهبی در جنوب غربی یونان بوده است.
یونانیان باستان زئوس پادشاه خدایان را می‌پرستیدند و در زمان‌های مشخص به افتخار او جشن‌هایی برپا می‌کردند. در این جشن‌ها مسابقات ورزشی هم انجام می‌شد. تا آنجا که در تاریخ ثبت شده، نخستین بازی‌های المپیک در سال ۷۷۶ پیش از میلاد برگزار شده‌است و تا سال ۳۹۳ پس از میلاد یا تا سال ۴۲۶ پس از میلاد همچنان بازی‌ها برگزار می‌شد. برای مردمان دنیای قدیم این بازی‌ها خیلی مهم بودند؛ چندان‌که در زمان برگزاری مسابقات جنگ‌ها متوقف می‌شد تا شرکت کنندگان و تماشاگران بتوانند به آسانی خود را به محل مسابقات برسانند.
معبد زئوس:
تقریبا سه هزار سال پیش، المپیا، مرکز مذهبی در جنوب غربی یونان بود. یونانیان باستان زئوس پادشاه خدایان را می پرستیدند و در زمان های مشخص به افتخار او جشن هایی بر پا می کردند. در این جشن‌ها مسابقات ورزشی هم انجام می شد. از نظر ساکنان دنیای قدیم این بازی ها خیلی مهم بودند، چندان که در زمان برگزاری مسابقات، جنگ ها متوقف می شد تا شرکت کنندگان و تماشاگران به آسانی خود را به محل مسابقات برسانند. ۲۵۰۰ سال قبل، شهروندان المپیا تصمیم گرفتند معبدی برای زئوس بسازند. ساختمان با شکوه این معبد بین سال‌های ۴۷۰ تا ۴۵۶ پیش از میلاد به دست یک معمار محلی بنا شد. این معبد شش‌گوش با سنگ های آهکی بزرگی که ستون‌های تو پر و بزرگی آنها را احاطه کرده بودند، ساخته شده بود و نمای آن توسط گچ تزیین شده بود. تا چند سال پس از پایان کار ساختمان معبد، تندیس مناسبی از زئوس در آن نبود. به همین دلیل تندیس‌سازی ماهر از آتن را برای ساختن تندیس زئوس انتخاب کردند.
مجسمه زئوس در ۴۵۰ سال قبل از میلاد توسط مجسمه ساز معروفی بنام فیدیاس ساخته شد این هنرمند همان کسی بود که مجسمه خدای آتنا را هم برای معبد پارتنون در آتن ساخت. ارتفاع مجسمه زئوس در حدود ۱۲ متر بود. بدن این مجسمه را از عاج فیل و ردا و موها و ریشش را از طلا ساخته بودند. این اثر ارتفاعش چنان بود که با سقف معبد زئوس برخورد می کرد. فیدیاس با این کار می خواست اقتدار و نیرومندی زئوس را نشان دهد. مجسمه زئوس در معبد زئوس که طول آن به ۶۴ متر می رسید قرار داشت. ۷۲ ستون خارجی این معبد که به سبک معماری قدیم یونان بودند این معبد را دارای معماری خیره کننده ای کرده بودند. سنگفرش آن نیز با مجسمه‌های بی نظیری تزیین گشته بود. مجسمه زئوس در حدود ۸۵۰ سال در این معبد قرار داشت تا هنگامیکه بعضی از یونانی ها آن را به استانبول منتقل کردند. البته این زیاد طول نکشید چرا که محل جدید نیز در آتش سوخت و این مجسمه برای همیشه از بین رفت.
ساختمان تندیس:
تندیس‌ساز فیدیاس بود که قبلا نیز تندیس‌هایی با شکوه از الهه آتنا ساخته بود. فیدیاس و کارگرانش در ابتدا داربستی چوبی را به عنوان اسکلت تندیس برپا کردند. سپس اسکلت چوبی را با صفحاتی از عاج به عنوان پوست آن پوشانیدند و صفحاتی از طلا را برای لباس‌های آن به کار بردند. در پایان کار همه جای تندیس پوشیده شده بود و آن قالب تو خالی به تندیسی تو پر شبیه شده بود.
ارتفاع تندیس زئوس حدود ۱۲ متر (۳۹ پا) است. این مجسمه در ۱۵۰ کیلومتری غرب آتن و در معبدی در شهر المپیا واقع شده بود. المپیا شهری در کشور یونان میباشد که اولین بازی های المپیک در آنجا جشن گرفته میشده. مجسمه ی زئوس توسط پیکر تراش یونانی با نام فیدیاس _سازنده ی مجسمه ی آتنا در پارتونون_ و به افتخار پادشاهی خدایان یونانی ساخته شده است. این مجسمه مدت ها به عنوان معروف ترین مجسمه ی یونان بشمار می رفت. جنس مجسمه از عاجی بود که رویش را روکشی از طلا احاطه کرده بود . مردمانی که زئوس را در قرن دوم قبل از میلاد دیده بودند وی را چنین توصیف کرده‌اند : زئوس نشسته بر تختی حیرت انگیز از چوب سدر است که با آبنوس، طلا و سنگ های قیمتی و عاج فیل تزیین داده شده. در طرف راست او نشانی از پیروزی و در طرف چپش عصایی سلطنتی قرار دارد که با فلزات و جواهرات قیمتی آراسته شده است که روی آن عقابی خودنمایی میکند.
تخمین زده می شود معبدی که مجسمه ی زئوس در آن قرار داشته بین ۲۵۶ تا ۲۶۶ سال قبل از میلاد توسط “لیبون” معمار یونانی زاده ی اِلیس (شهری در نزدیکی المپیا) با سبک و سیاقی همانند پارتون آتن ساخته شده است. اما قطعه اصلی معبد که مد نظر ما نیز می باشد، مجسمه ی زئوس است که در حدود سال ۴۳۲ میلادی توسط فیدیاس ساخته شده. یونانی ها بر این باور بودند که مجسمه ی زئوس خدای مجسم آنها است و به همین دلیل آن را بسیار چشمگیر و به سبک مجسمه های بزرگ آن زمان ساختند . بنا به روایات از فیدیاس درباره ی الهامی که به او شد تا مجسمه ی باشکوه را بسازد سوال کردند که آیا او نزد زئوس رفت یا زئوس از آسمان ها به نزد او آمد. در پاسخ به آنان فیدیاس گفت : “به وسیله ی الهامی که از یکی از نشانه های ایلیاد هومر گرفتم، پسر کرونوس با آن ابروهای سیاه پر پشتش سری به جانب من تکان داد که انگار تمام المپیا با این کارش به لرزه در آمد و با این کارش مرا مامور ساخت این مجسمه کرد “. از آنجا که آب و هوای المپیا بسیار نمناک و مرطوب بود، مجسمه زئوس به مراقبت شدید نیاز داشت تا بر پیکره ی او هیچگونه خللی وارد نشود. به همین منظور فیدیاس خود مسئول نگهداری از مجسمه شد و هر بار با روغن مخصوصی باعث جلا دادن و سالم ماندن آن می شد.
دو نظریه راجع به تخریب مجسمه زئوس وجود دارد که هر دوی آن ها چندان قطعی و مسلم نمی‌باشند . طبق نظریه ی “جورج آلدرنوس” مورخ بیزانسی، در زمان حمل این مجسمه به قسطنطنیه به علت بی احتیاطی نگهبانان، آتش بزرگی در کاروان به وقوع پیوست که باعث از بین رفتن مجسمه شد. روایت دیگری هم هست که میگوید این آتش در خود معبد زئوس شکل گرفت و مجسمه و معبد با هم به خاکستر تبدیل شدند. باستان شناسان بین سال های ۱۹۵۴_۱۹۵۷ در حفاری های خود وسایل و ابزارهایی را پیدا کردند “پاسانیو” این ادوات را متعلق به فیدیاس میدانست و دانشمندان با استفاده از همین ابزارها توانستند سن تقریبی مجسمه را حدس بزنند. در حال حاضر چندین مجسمه در سطح جهان وجود دارد که تداعی کننده ی زئوس المپیا میباشند به عنوان مثال مجسمه ی آبراهام لینکلن در بنای یادبود لینکلن در واشینگتن دی سی. مجسمه ی زئوس المپیا از حدود ۲۵۰۰ سال پیش تا به حال منبع الهام بسیاری از هنرمندان بوده است و در حال حاضر نیز جزو معروف ترین مجسمه هایی است که تا به امروز توسط بشر ساخته شده است.
جلوس بر تخت:
تندیس چنان بود که گویا زئوس بر تختی قیمتی نشسته است. بالاترین نقطه تندیس ۱۲ متر ارتفاع داشت که تقریبا نزدیک به سقف معبد بود. بینندگان چنان می‌پنداشتند که اگر زئوس بلند شود، سقف را از جای خود تکان خواهد داد. بر روی دیوارها سکوهایی ساخته شده بود تا مردم بتوانند بالا بروند و صورت تندیس را ببینند. فیدیاس در سال ۴۴۰ پیش از میلاد کار بر روی تندیس را آغاز کرد و در سال ۴۳۰ پیش از میلاد کار تندیس کامل شد و به مدت ۸۰۰ سال به عنوان یکی از شگفت‌آورترین بناهای جهان شناخته شد. تاریخ ساخت تندیس بعد از کشف باقی‌مانده‌های آن در المپیای یونان در دهه ۱۹۵۰ تایید شد.
انتقال تندیس:
در قرن اول پس از میلاد، یکی از امپراطوران پرشین با نام کالیگولا تصمیم گرفت تندیس زئوس را به روم ببرد. گروهی از کارگران رومی برای این کار مأمور شدند؛ امّا با واژگون شدن داربست‌های ساخته شده توسط کارگران تلاش‌های او نقش بر آب شد.
قرن‌ها پس از آن، با گسترش دین مسیح هنگامی که تئودوسیوس دوم در سال ۴۲۶ پس از میلاد پایان بازی‌های المپیک را اعلام کرد، دستور داد که همه ساختمان‌های آنجا از جمله ورزشگاه و معبد زئوس را به آتش کشند. در سال ۵۲۲ میلادی، زلزله‌هایی تمام سرزمین المپیا را لرزاند و آنچه از این بناها باقی‌مانده بود، نابود ساخت. امروزه حتی یک ستون ایستاده هم در آنجا موجود نیست و از معبد باشکوه زئوس، تنها خرابه‌هایی برجاست.
