بنای تاریخی ارگ بهارستان یکی از بزرگ ترین و باشکوه ترین باغ های ایرانی است که به باغ زرشکی شهرت دارد. این بنا متعلق به دوره افشاریه بوده و در سال های ۱۲۰۵ و ۱۲۰۶ هجری قمری در بیرجند، خیابان منتظری، محدوده کوچه پست قدیم ساخته شده است. این اثر باارزش که نمادی از تاریخ ماندگار و شکوهمند استان خراسان جنوبی می باشد، در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۶۸۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ارگ بهارستان با نمایی زیبا و سترگ و ساختاری ظریف و چشم نواز توجه هر رهگذر و پژوهشگری را به خود جلب می کند. ارگ بهارستان بنای بسیار ارزشمندی محسوب می شود زیرا هم از نظر سابقه تاریخی یکی از قدیمی ترین بناهای شهر بیرجند است و هم از نظر ارزش های معماری مجموعه ای منحصر به فرد شامل عناصر حکومتی، رفاهی و آموزشی است. این بنا از نظر تزئینات نمای خارجی و فضای داخلی ارگ آجری جزو بناهای تاریخی منحصر به فرد می باشد. از جمله رویدادهای تاریخی این بنا پناهنده شدن لطفعلی خان زند و دیگر همراهان وی در این ارگ بوده است.
ساختمان اصلی ارگ بهارستان، کوشکی است به صورت هشت ضلعی که تزئینات نمای بیرونی آن وجه تشابه با تزئینات آجرکاری ارگ کریم خان زند در شیراز دارد. بخش گسترده ای از این بنای تاریخی توسط نهادهای مختلف دولتی و نیمه دولتی مجزا شد و آنچه از این باغ باشکوه باقی مانده کوشکی نیمه ویران و فضاهای مخروبه است. نمای خارجی این بخش دارای یک برج و حصار است، این بخش که از خشت و گل ساخته شده، آسیب های زیادی بر اثر عوامل جوی بر آن وارد شده است. سومین بخش حیاط اندرونی و اتاق های دور تا دور آن است. پس از تأسیس مدرسه شوکتیه که مخصوص پسران بوده است، این بخش ارگ به مدرسه دختران اختصاص می یابد و نام مدرسه نسوان را به خود می گیرد.
ارگ بهارستان گرچه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما اکنون نه تنها از این مکان استفاده مسکونی می شود بلکه به عنوان انبار ضایعات نیز از آن استفاده می شود و بافت باارزش این بنا نیز رو به تخریب است. حوض میانی محوطه این بنای با ارزش تاریخی پر از نخاله های ساختمانی و آشغال است. متأسفانه در استان خراسان جنوبی قدر و جایگاه آثار تاریخی آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته و همواره آثار تاریخی مظلوم واقع شده اند.
بی گمان قدر و منزلت اثری عظیم و تاریخی همانند ارگ تاریخی و باشکوه بهارستان بیرجند بر کسی پوشیده نیست و ثبت در فهرست آثار ملی تاریخی کشور این امر را ثابت کرده است ولی باید پرسید تا چه میزان این اثر تاریخی توانسته از تخریب و فرسایش محفوظ بماند.
