استان آذربایجان شرقی با وسعت ۴۵۲۶۱۴ کیلومتر مربع دهمین استان از لحاظ مساحت و همچنین وسیع ترین و پرجمعیت ترین استان در منطقه شمال غرب کشور میباشد. این استان به دلیل همسایگی با کشور‌های جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، عهده دار مرزبانی خط مرزی ارس نیز می باشد. استان آذربایجان شرقی در محل اتصال دو رشته کوه اصلی ایران، البرز و زاگرس، واقع شده است و به همین دلیل یکی از مناطق کوهستانی و مرتفع کشور به شمار می آید. به دلیل داشتن جغرافیای کوهستانی، این استان دارای آب و هوای سرد و خشک و همچنین وزش همیشگی باد می باشد. با این حال نمی توان تمام نواحی استان آذربایجان شرقی را در یک دسته اقلیمی طبقه بندی کرد. از سوی دیگر، کوه های این منطقه در دل خود معادن سرشار از ثروت های خدادادی و چشمه های پر آب را برای سرزمین آتروپاتگان به ارمغان آورده است. آذربایجان شرقی با مرکزیت شهر تبریز از دیرباز به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه اش یکی از مهم ترین استان های کشور از لحاظ تجاری، سیاسی و فرهنگی محسوب می گردد و نقش تعیین کننده ای در تحقق اهداف میهنی به عهده داشته است.
اکتشافات دیرینه شناسی وجود حیات بشری در اوایل هزاره ی نخست پیش از میلاد را در این منطقه تایید کرده است و پیشینه ی تاریخی طویل این منطقه با تکیه بر این یافته های باستان شناسی قابل اثبات است. آتروپاتکان به دلیل خاک حاصل خیز و آب های روان، از آغاز مورد توجه اقوام گوناگون و مامن مناسبی برای تمدن های مختلف بوده است. ویژگی های جغرافیایی این خطه از کشور مان، قدمت تاریخی آن و همچنین خونی که در رگ های مردمان آن جاری است، دست در دست هم صفحات تاریخ درخشان ایران را با افتخار به نام آذربایجان ثبت کرده‌اند. بررسی تاریخ ارزشمند کشورمان موید این نکته است که هیچ تحول تاریخی، فرهنگی و سیاسی در ایران رقم نخورده است مگر اینکه آذربایجان نقش برجسته ای در تحقق آن ایفا کرده باشد. در ادوار مختلف، حیات سیاسی ایران در گرو آذربایجان و تحت حاکمیت سلسله های مستقر در این خطه بوده است. حاکمان به دلیل اهمیت این منطقه و برای نشان دادن قدرت و اقتدار شان، به رسم روزگار با بنا کردن عمارت های عظیم، نشانه های معماری عصر خود را با خشتی از جنس هنر در سرتاسر آذربایجان برجای گذاشته اند و بر اهمیت این خاک پر هنر افزوده‌اند به طوری که می توان لایه های مختلف تاریخی را در آن به چشم دید و رشته ی تاریخ را تا به امروز پی گرفت.
اهمیت تجاری و اقتصادی آذربایجان به دلیل نزدیکی با اروپا و قرار گرفتن در مسیر جاده ی ابریشم غیر قابل انکار است. شهر تبریز و همچنین دیگر شهر های اطراف آن از دیرباز محلی برای داد و ستد کالاهایی از تمام جهان بوده است و اطلاق عنواینی چون قطب تجاری ایران و دروازه اروپا به این سرزمین از این رو است. جاده ۹۰۰۰ کیلومتری ابریشم، نه تنها محل عبور مال التجاره های بازرگانان بوده و ثروت را برای میزبانان آن ها به ارمغان آورده است در همان حال مسیری برای تبادل و گسترش فرهنگ و ذخایر معنوی اعصار مختلف نیز بوده است. تجار از اقصی نقاط جهان برای تجارت و زندگی با کوله باری از فرهنگ های دیگر تمدن ها، در آذربایجان زندگی و یا رفت و آمد می‌کردند. سطح بالا و درخشش الماس گونه ی فرهنگ در آذربایجان را به طور قطع می توان حاصل تلفیق فرهنگ های مختلف و همزیستی تمدن های گوناگون در این منطقه دانست. زنان و مردان این سرزمین با برقراری ارتباطی عمیق با جهان، فرهنگی بی بدیل با گستره ای نا محدود را به بار آورده اند. بسیاری شاعران برجسته با روح لطیف و احساسی جاری در شعرشان و همین طور عده کثیری از علامه های مسلط به علوم دوران با قلم کم نظیر شان، فرزندان این خطه از خاک گرانقدر ایران می باشند. اشعار سلاطین شعر آذربایجان از خاقانی، نظامی گنجوی، قطران، صائب و شمس تبریزی گرفته تا معاصران نام آشنای این دیار همچون ایرج میرزا، صمد بهرنگی، پروین اعتصامی و شهریار سخن، در رگ‌های باد همیشه وزان این سرزمین نسل به نسل به میراث رسیده و سینه به سینه زمزمه شده اند. علاوه بر عرصه ی ادبیات، عرصه ی علم، فقه و فلسفه در ایران عزیز مدیون آثار گرانسنگ بزرگانی از جمله آیت الله سید علی قاضی، آیت الله محمد تقی جعفری، آیت الله سید محمد حسین طباطبایی و پروفسور هشترودی است که با صرف عمر عزیزشان در راه گسترش دانش، عنوان علامه را معنی بخشیدند.
هم مرزی با کشور های مهم چه با امپراتوری های بزرگ طول تاریخ و چه با کشور های قدرتمند و توسعه طلب دوران معاصر و همچنین ضرورت حفاظت و صیانت از تمامیت ارضی کشور مان ایران در مقابل حمله‌های گاه و بیگاه همسایگان در اعصار گوناگون، حساسیت منطقه آذربایجان را از نظر نظامی و سیاسی مشخص می سازد. اهمیت ژئوپلتیک و همچنین اقلیم کوهستانی آذربایجان مردمان آن را با خوی مقاومت و مبارزه در راه یکپارچگی میهن پرورش داده است. روح آزادگی و ایثارگری در راه وطن، سیال وار در طول زمان از نسلی به نسل دیگر به میراث رسیده و آذربایجان را به سرزمین دلاوران تبدیل کرده است. رشادت های سربازان جان بر کف آذربایجان برای حفظ تمامیت ارضی ایران پرافتخار فراموش نشدنی است. از عباس میرزای عهد قجر گرفته تا باکری های جمگ تحمیلی همه مدال پرافتخار دلاوری فرزندان این سرزمین است. مدالی که بر سینه بسیاری از قهرمانان آذربایجان که در راه تحقق عدالت در این میهن عزیز جان شیرین به اخلاص دادند نیز درخشیده است. از جان گذشتگی مردمان این دیار از ستارخان، باقر خان و همرزمان شان در عصر مشروطه گرفته که با تقدیم خون شان نهال آزادی، عدالت و مردمسالاری را در خاک ایران عزیز آبیاری کردند تا جوانان به خون غلطیده ی ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ و انقلاب شکوهمند اسلامی که با ظلم ستیزی دلیرانه شان استقرار و دوام ارزش های انسانی و اسلامی را در میهن مان تضمین کردند تنها نمونه هایی است از وطن پرستی و دلاوری پرورش یافتگان دامن آذربایجان.
افتخارات تاریخی، فرهنگی و سیاسی آذربایجان را نه در یک کتاب بلکه در یک صد کتاب نیز نمی‌توان گنجاند و بیان کرد. این سرزمین را که با تاریخ گره خورده است، باید به چشم دید. باید در لایه های تاریخ اش لحظه لحظه سیاحت کرد. برای چشیدن طعم اصالت بایستی فرهنگ مردمانش را لمس کرد و این ها جز با سفر تحقق نمی پذیرد.
سفر به آذربایجان شرقی تمام ابعاد و انواع گردشگری را شامل می گردد. بدین معنی که گردشگر لذت آشنایی با فرهنگ، تاریخ، طبیعت منحصر به فرد و مدرنیته را یک جا تجربه می کند. هر گردشگری با هر سلیقه ای خواهد توانست به هدفش از سفر به این استان برسد. تن آسایی در چشمه های جاری و یافتن راز رازلیق سراب، جنگل نوردی در ارسباران و قهقهه در قلعه های به یادگار مانده از جنگاوران این دیار، نشستن بر لبه آتشفشان خاموش سهند و ایستادن بر پای ارک سر به فلک کشیده، گردیدن به گرد گنبد سرخ و غرق شدن در زیبایی آبشارهای این سرزمین، نماز گزاردن در فیروزه اسلام و نظاره کردن زیبایی های کلیسایی که یادگار شهید مسیحیت است، محو شدن در عجایب کندوان و گردشهری در تبریز مدرن، همه و همه ارمغان سفر به این سرزمین برای گردشگر خواهد بود.
تصویر آذربایجان در ذهن گردشگرش تلفیقی از جلوه های تاریخی خیره کننده، نمود های فرهنگی متعالی، آسایش ناشی از امنیتی کم نظیر و احساسی توام با زیبایی خواهد بود. نمایی موزون از دوران پیش از تاریخ و امروز که طبع هر گردشگری را پاسخگوست.
مردمان آذربایجان شرقی، زنان و مردانی ترک زبان با روحی لطیف، تاریخ و فرهنگ اصیل شان را بر دار قالی های مزین به گوهر هنر ناب گره می‌زنند. نقره را در کوره غیرت ذوب و نه با چکش که با مدارا به نقش و نگار حک می کنند. گام های بزرگان جهان در کفش تبریز پیموده می شود که اینان کیفیت کفش را در جهان رسمیت می بخشند.
مردم آذربایجان گزافه سخن نمی گویند و همت شان در کردار شان متجلی است. بنیان و رکن رکین زندگی شان آسایش و سربلندی خانواده در سایه سار امنیت و سرفرازی میهن است. رقص هایشان روایتگر دلاوری مردمان است که با ردیف های دلنشین موسیقی اصیل دیارشان کوک می شود. معجونی که هر ببینده و شنونده ای را هم نوا و همراه می‌کند. عشقی که در طبخ غذاهای رنگین این مردم چاشنی می شود تنها با نشستن بر سر سفره بی ریای آنان چشیدنی است و در وصف نمی گنجد. این ها همه شاید تنها بخش اندکی از آن لذت فراموش نشدنی باشد که از سیاحت آذربایجان قابل کسب است.
