موزه های استان گلستان در بخش های مختلف میراث فرهنگی، طبیعی و مردم شناسی در نوروز امسال با پذیرش مسافران و گردشگران داخلی و خارجی، پنجره ای رو به تمدن نگارستان ایران باز کرده تا بازدیدکنندگان با این منطقه بیشتر آشنا شوند.
استان گلستان با پیشینه کهن و دارا بودن آثار باستانی و تاریخی و جاذبه های طبیعی بکر و زیبا و نیز وجود اقوام مختلف ایرانی جلوه های منحصر بفردی را یکجا در خود جمع کرده است.
این استان دارای ۱۰ موزه است که در ایام عید امکان بازدید گردشگران از هشت مورد آن شامل کاخ موزه گرگان، برج تاریخی و میراث جهانی قابوس، موزه های تاریخ طبیعی و مردم شناسی علی آباد، مردم شناسی گمیشان، صنایع دستی گرگان، آزادشهر و موزه فرش گنبدکاووس فراهم شده است.
*کاخ موزه گرگان
این موزه یکی از ۱۲ کاخ خاندان رژیم پهلوی در کشور و محل اقامت آنان در منطقه بوده و پس از مرمت به کاخ موزه گرگان تبدیل شده است.
کاخ موزه گرگان به سبک اروپایی و در دو طبقه در سال ۱۳۱۷ به دستور رضاخان در کنار مجموعه ای از ساختمان های اداری همچون شهرداری، ثبت احوال، مدرسه ایرانشهر و اداره پست گرگان بنا شد.
ثبت این موزه با قدمتی افزون بر ۷۵ سال، در ۱۳۴۳ به عنوان بیست و چهارمین موزه کشور و نخستین موزه شمال کشور مطرح بوده که بعدها این اقدام انجام شد.
اکنون طبقه همکف این موزه به عنوان موزه تاریخ شهر استفاده می شود و با تندیس ۳۰ تن از مشاهیر استان گلستان و آثار تاریخی کشف شده از شهر گرگان از جمله تورنگ تپه، شهر باستانی جرجان، دیوار دفاعی گرگان، عکس های قدیمی شهر و شماری از اسناد و مدارک و در طبقه بالا با اشیای مربوط به زمان کاخ بودن، تجهیز شده است.
کاخ موزه گرگان در پارک شهر مرکز گلستان واقع شده است.
*موزه گرگان
این موزه در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۳ در کاخ سلطنتی واقع در پارک شهر کنونی گرگان افتتاح شد و تا سال ۱۳۵۸ دایر بود، اما ساختمان آن اکنون در خیابان شهدا و جنب امامزاده عبدالله (ع) قرار دارد.
این موزه در سال ۱۳۵۵ به عنوان موزه سنگ قبر افتتاح شد و در بهمن ۱۳۶۷ به صورت موزه منطقه ای در آمد.
موزه گرگان به سه بخش که شامل باستان شناسی، مردم شناسی و بخش سنگ مزارهایی که به دست آمده از گورستان های قدیمی منطقه است، تقسیم می شود.
*موزه صنایع دستی
این موزه که در گرگان قرار دارد در سال ۱۳۸۹ تاسیس شده و در آن آثاری مانند صنایع دستی اقوام گوناگون ساکن در استان گلستان و برخی از مشاغل تخصصی این بخش به نمایش درآمده است.
شهرستان گرگان افزون بر ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و از مناطق زیبا و نگین گردشگری شمال کشور محسوب می شود.
*موزه های مردم شناسی و تاریخ طبیعی علی آباد
کار ساخت موزه مردم شناسی در شهرستان علی آباد که شامل بخش های معرفی موسیقی کتولی، مراسم عاروس بران و صنایع دستی کتولی است، در اجرای مصوبات سفر نخست دولت نهم به استان گلستان آغاز شد.
موزه تاریخ طبیعی این شهرستان نیز در سال ۸۸ تاسیس و به معرفی زیستگاه های آبی، خشکی، تالابی، کوهستانی و استپی، پستانداران تاکسیدرمی شده، حشرات، صدف ها، کانی ها و فسیل ها می پردازد.
شهرستان علی آباد با افزون بر ۱۳۲ هزار نفر جمعیت دارای چهار شهر فاضل آباد، علی آبادکتول، مزرعه و سنگدوین و ۷۶ روستا بوده و دارای جاذبه های مختلف طبیعی و گردشگری است.
*موزه شهرستان آزادشهر
این موزه به معرفی اقوام ساکن در منطقه، معرفی مشاغل بومی و سنتی، معرفی جاذبه های فرهنگی و آداب و رسوم می پردازد.
شهرستان آزادشهر در حاشیه جاده تهران – گرگان – مشهد واقع شده و با مرکز استان گلستان حدود ۷۵ کیلومتر فاصله دارد.
*موزه میراث جهانی برج قابوس
یکی از بی نظیرترین یادمان های معماری ایرانی در دوره اسلامی برج قابوس بن و شمگیر در شرق استان گلستان است.
این اثر که در شمال شهر گنبدکاووس و در سه کیلومتری بازمانده شهر قدیم جرجان مرکز حکومت آل زیار قرار دارد، از نظر هنر معماری و تاریخی، یادگاری بس ارزنده از دوران آبادی و شوکت سرزمین جرجان و دودمان آل زیار است.
این بنای باشکوه که بلندترین برج آجری جهان است به دستور شمس المعالی قابوس بن وشمگیر مشهورترین پادشاه آل زیار ساخته شد.
برج قابوس به عنوان پانزدهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و بر فراز تپه ای بزرگ قرار دارد.
این بنای تاریخی در سده چهارم هجری قمری به دستور شمس المعالی قابوس بن وشمگیر از پادشاهان آل زیار و در سال ۳۹۷ هجری(۱۰۰۷ – ۱۰۰۶ میلادی) ساخته شده است.
ارتفاع برج قابوس ۵۵ متر و با احتساب بلندی تپه ۱۵ متری پای بست آن به ۷۰ متر می رسد، این بنا با نقشه ستاره ای شکل و گنبد مخروطی به ارتفاع ۱۸ متر است و بر روی بدنه آن ۱۰ ترک وجود دارد که راس هر ترک ۶۰/۱ متر و قاعده ان نیز ۴/۱ متر از هم فاصله دارد و محیط اصلی گنبد نیز ۳۰ متر است.
این بنا در تابستان سال ۹۱ به عنوان بلندترین برج آجری دنیا در یونسکو به ثبت رسید.
و اما شهر تاریخی جرجان که در شهرستان گنبدکاووس جای گرفته، ۲۰۰ هکتار وسعت دارد و محیط این شهر تا چهار فرسخ گفته شده است.
دانشمندان بزرگی چون ابن سینا، ابوریحان بیرونی، عنصرالمعالی کیکاوس و عبدالقاهر جرجانی در این شهر اقامت داشته اند.
شهرستان گنبدکاووس در حدود ۹۵ کیلومتری شرق گرگان واقع است.
*موزه فرش
در موزه فرش شهرستان گنبدکاووس مراحل تولید فرش ترکمن، معرفی ابزار و مواد اولیه، نمایش انواع فرش ها و نقوش اصیل آن پرداخته شده و در سال گذشته تاسیس شده است.
گلستان از دیرباز مهد تولید فرش های دستباف از جمله قالی ترکمن بوده ،اما در سال های اخیر به دلایل مختلف این هنر صنعت ارزشمند در معرض تهدید قرار گرفته است.
فرش زیبا و چشم نواز ترکمن را که شهرت جهانی داشته، عوامل مختلفی تهدید کرده که در این خصوص می توان از نامرغوبی مواد اولیه، در نظر نگرفتن بازار و سلیقه مشتری و از همه مهمتر فرش های کشورهای حاشیه که گاه ممکن است با همین نام در بازار کشور ما نیز ارایه شوند، نام برد.
طبق آمارها بیشترین تعداد ۷۰ هزار بافنده فرش در استان گلستان را بافندگان قالی ترکمن تشکیل می دهند که نیازمند کمک در بخش آموزش، تامین مواد اولیه و از همه مهمتر بازاریابی هستند.
تار و پود قالی ترکمن را اغلب زنان و دخترانی گره می زنند که از کودکی یکی زیر دو تا رو، لالایی دلنواز مادران آنان بوده تا هنر آنها شهره جهان شده و بازارها و هنردوستان دنیا خریدار این دست بافته های زیبا شوند.
قالی اصیل ترکمن ذهنی یا حفظی باف است و زنان ترکمن در تولید این دست بافته، آرمان ها و اندیشه های خویش را با رنگ های دلخواه بر روی تار قالی گره می زنند تا تابلویی زیبا و مانا پیش روی بینندگان قرار دهند.
بر روی فرش دستباف ترکمن در استان گلستان که گفته می شود بیش از شش هزار سال سابقه دارد در طول این سال ها بیش از ۸۱۱طرح و نماد بافته شده است.
در خصوص مراحل تهیه مواد اولیه و بافت فرش نیز گفتنی است که ترکمن ها پشم مورد نیاز قالی بافی را پس از مراحل ریسندگی و رنگ آمیزی، روی دستگاه قوراما( نوعی دستگاه افقی ساده که مخصوص ایلات و عشایر است) چِّله کشی می کنند.
بیشتر قالیچه های ترکمن رنگ قرمز دارند و دلیل آن استفاده از قرمزدانه و روناس است.
طرح هایی که ترکمن ها در بافت فرش به کار می برند، بیشتر شکسته و هندسی و شبیه طرح های بخارایی است که اصطلاحاً به آن ˈآخالˈ می گویند.
زمینه این نوع قالی ها مزین به کتیبه ها و یا قاب های لوزی شکل است که به کمک خطوط متقاطع به هم ارتباط یافته اند.
نقوش اصلی دست بافته های ترکمن ها ‘گل یا تمغا’ یعنی برکه آب است و به گل های لوزی شکل یا هشت ضلعی اطلاق می شود.
مهم ترین این نقوش و گل هایی که در بافته های ترکمن مورد استفاده قرار می گیرد، عبارت از ماری گل، ناب گل، قفسه گل، درناق گل، تکه گل، انسی، قزل ایاق، تونیک گل، قوش گل، آوغان گل، تاج خروز، پنجاراگل، آق نقش، گل پنجه، ارساری گل، دالی و بشیر است.
بیشتر بافندگان فرش استان گلستان در گنبدکاووس، کلاله، مراوه تپه، مینودشت، علی آباد کتول، آق قلا، بندرترکمن و آزادشهر ساکن هستند.
*موزه مردم شناسی شهرستان گمیشان
این موزه به معرفی مشاغل بومی و سنتی قوم ترکمن، آداب و رسوم محلی و صنایع دستی آنان می پردازد و در سال ۱۳۸۹ راه اندازی شده است.
موزه مردم شناسی گمیشان در ساختمانی تاریخی معروف به گوکلانی و در میان بافت سنتی و زیبای شهر گمیشان نگاه هر بیننده ای را به خود جلب می کند.
اغلب مردم ساکن در شهرستان گمیشان ترکمن بوده و دارای هنرهای سنتی و صنایع دستی و آداب و رسوم، آیین ها و مشاغل بومی ویژه ای هستند که حفظ و معرفی آن ها علاوه بر توسعه فرهنگی منطقه و حفظ اصالت آن سبب جذب بیشتر گردشگر خواهد بود.
شهرستان گمیشان به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر با بیش از ۶۸ هزار نفر جمعیت در شمال غربی استان گلستان و در کناره شرقی دریای خزر واقع است.
استان گلستان با حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار نفر جمعیت، اقوام مختلف ایرانی همچون فارس، ترکمن، سیستانی، بلوچ و دیگر قومیت ها را در خود جای داده است.
این استان مرزی دارای ۱۴ شهرستان شامل ۲۹ شهر و حدود یک هزار روستا بوده و با توجه به جاذبه های طبیعی، تاریخی و آب و هوای مناسب در ایام تعطیلات عید نوروز و فصل تابستان پذیرای گردشگران بسیاری از نقاط مختلف کشور است.
