مراغه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران وپس از کلان شهر تبریز دومین شهر بزرگ و پرجمعیت استان آذربایجانشرقی میباشد که در کنار رودخانه زیبای صافی و در مشرق دریاچه ارومیه و بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته است. واژهٔ مراغه پس از فتح ایران توسط اعراب رایج شده و پیش از ورود اسلام این شهر  با نام‌هایی همچون «افرازه‌رود»، «افرازروح»، «افراه‌روز» و «افرازهارود» شناخته می‌شده که بعدها به «ماراوا»، «ماراغا» و «مراغه» تغییر یافته‌است. و بر همین اساس قدمت شهر مراغه به دوره ماد بر می‌گردد. شهر مراغه در طول سده‌های گذشته، همواره به‌عنوان یکی از آبادترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای آذربایجان و ایران شناخته می‌شده و پادشاهان توجه ویژه‌ای نسبت به این شهر داشته‌اند. واژه‌ای که امروزه بر این شهر اطلاق می‌شود، تغییریافتهٔ واژهٔ ترکی «ماراآغا» به‌معنای جایگاه بزرگان است.

موقعیت

موقعیت منطقه‌ای مراغه طوری است که از شمال به شهر تبریز ارتفاعات کوههای سهند و از شرق به شهرستان هشترود و از سمت مغرب به دریاچه ارومیه و از جنوب به شهرستان میاندوآب محدود است فاصله مراغه – تبریز از طریق جاده آ سفالته ۱۳۰کیلومتر است و بیشینهٔ دمای این شهر در تابستان‌ها حدود ۳۵ درجهٔ سانتی‌گراد بالای صفر و کمینهٔ آن در زمستان‌ها حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد زیر صفر است.

تاریخ

این شهر از دوران قبل از اسلام‌آباد بوده‌است اما قرن‌های ۱۲ تا ۱۴ میلادی دوران رشد و شکوفایی آن است؛ زمانی که پایتخت سلسله‌های متعدد محلی از جمله احمدیلیان و اتابکان آذربایجان بوده‌است و در نهایت مرکز حکومت ایلخانی قرار داده شد.

مردم شهر مراغه

مردم این دیار عموماً میهمان نواز، آگاه، خونگرم و در غریبه نوازی شهره‌اند و به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند و پیرو مذهب شیعه اثنی عشری هستند.

سوغات مراغه

بارز ترین سوغاتی های مراغه صابون و سجوق مراغه می باشد که در کیفیت عالی به از کشور های منطقه و اروپایی صادر می شود. سایر سوغات مراغه نیز در بیشتر شهرهای کشور با نام مراغه شناخته شده است عبارتند از: خشکبار، عسل طبیعی دامنه سهند، شیرین چای،‌ دوشاب، صابون مراغه،‌ حلوا، باسلوق و سجوق و محصولات باغات مراغه و همچنین فراورده های دامی.

جاذبه های گردشگری مراغه

آثار تاریخی

مراغه به لحاظ بافت غنی تاریخی و فرهنگی، با بیش از ۳۰۰ اثر ثبت شده ملی، جزء ۱۰ شهر برتر کشور محسوب می‌شود.

گنبد سرخ مراغه :

قدیمی‌ترین مزار از پنج مزار بزرگ موجود در مراغه گنبد سرخ است که در آذربایجان بیشتر به گنبد قرمز شهرت دارد.گنبد سرخ در قسمت جنوب غربی مراغه ،  واقع می باشد . نام بانی بنا و تاریخ احداث آنرا می توان از کتیبه جبهه شمالی و نام  سازنده آن را از کتیبه غربی ملاحظه نمود .

گنبد کبود مراغه :

در فاصله ده متری برج مدور، برج ده ضلعی بسیار زیبایی خودنمایی میکند که به گنبد کبود یا مقبره مادر هلاکو معروف میباشد. برخی آنرا مربوط به دوره سلجوقی دانسته و تاریخ بنای آن را به سال ۵۹۳ نسبت میدهند. علی‌‌‌رغم شهرتی که این بنا به عنوان آرامگاه  مادر هلاکوخان یافته است، هیچ ارتباطی با مغول ندارد و چنانچه از کتیبه‌ها  و سنگ قبر برمی‌آید مدفن یک مسلمان است نه یک مسیحی و از نظر تاریخی نیز به قبل از حمله مغول تعلق دارد.

گنبد مدور:

گنبد مدور دومین مزار از قبرهای پنجگانه مراغه است. این بنا برجی است مدور که از گنبد و سقف آن چیزی بر جای نمانده و مزاری کاملا ناشناخته است . ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می دهد . بنا که از آجر ساخته شده ، به سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد ، نهاده شده است .معماری‌ این‌ گنبد نیز بسیار جالب‌ توجه‌ است‌. مصالح‌ آن‌ آجر و ملاط‌ و بیشتر به‌ برج‌ دیده‌بانی‌ شبیه‌ است‌. بنا ظاهری‌ ساده‌ دارد و نظیر نوعی‌ برج‌ دفاعی‌ است‌ که‌ فاقد تزئینات‌ می‌باشد. فقط‌ درب‌ ورودی‌آن‌ با نقوشی‌ مشابه‌ نمای‌ اصلی‌ گنبد سرخ‌ آذین‌ شده‌ است‌.

گنبد غفاریه :         

 این گنبد نیز یکی دیگر از مزارهای پنجگانه مراغه می باشد. این بنا در قسمت شمال باختری مراغه، کنار رودخانه صافی چای واقع شده و تاریخ احداث آن در فاصله بین سال های ۷۲۵ و ۷۲۸ هـ. ق است. گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که بر بالای سکویی سنگی و سردابه دخمه ای عمیقی استوار می باشد.

معبد مهر :

معبد مهر که باید آن را در ردیف یکی از نخستین سکونتگاه‌ها و معابد بشر پیش از تاریخ محسوب کرد از تاریخ ناگفته مراغه حکایت دارد. این معبد در زیر یک گورستان تاریخی قرار داردو با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن ، خود را نمایان کرده، اما همچنان بخش عمده‌ای ازآن در زیر خاک قرار دارد.

رصدخانه مراغه :

رصدخانه مراغه رصدخانه‌ای بود که در دوره هلاکو خان زیر نظر خواجه نصیرطوسی در شهر مراغه ساخته شد.این رصدخانه روی تپه‌ای در غرب مراغه قرار داشته است و امروز تنها پی‌های بخش‌های مختلف و بخشی از سدس سنگی آن باقی مانده است. در سال‌های اخیر گنبدی برای محافظت از بقایای این بنا بر روی بخشی از آن ساخته شده است.

پرویز ورجاوند و همکارانش در دهه ۱۳۵۰ به کاوش محوطه این رصدخانه پرداختند و قسمت‌های مختلف آن را شناسایی کردند.

ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شده بود. در ساختمان‌های جنبی آن یک کتابخانه و محل اقامت کارکنان تشخیص داده شده است.

کلیسای هوانس مراغه :

کلیسای هوانس مقدس یکی از کلیساهای ارامنه کاتولیک است و نام آن از اسم یکی از حواریون حضرت عیسی (ع) به نام یوحنا که ارامنه به آن هوانس می‌گویند، گرفته شده‌است. این کلیسا در داخل شهر مراغه واقع شده است .

مقبره اوحدی مراغه ای :

رکن‌الدین اوحدی مراغه‌ای یا اوحدی اصفهانی شاعر سده هفتم و هشتم ایران است. او در شهرستان مراغه زاده شد ولی پدرش از اهالی اصفهان بود و خود او نیز مدتی در اصفهان مقیم بود و بنابراین نامش اوحدی اصفهای نیز ذکر شده است. اوحدی معاصر ایلخان مغول سلطان ابوسعید بود و آرامگاه او در مراغه است. هم اکنون یک موزه دائمی در مقبره اوحدی در مراغه دایر میباشد.

در کنار مقبره اوحدی موزه اوحدی واقع گردیده‌است. این موزه به علت اینکه شهر مراغه در دوره ایلخانیان مغول مقر حکومتی و پایتخت آنان بوده‌است عنوان موزه تخصصی ایلخانی را به خود اختصاص داده‌است. اشیاء موجود در این موزه شامل ظروف سفالی ، سکه، کتابت، ظروف مفروغی، شیشه که کتیبه‌های باقی مانده از رصد خانه و سنگ قبور مربوط به دوران اسلامی است.

مقبره آقالار :

در خیابان ۱۲۰ متری بافت قدیمی مراغه مقبره آقالار (موزه سنگ نگاره ها ) متعلق به زندیه، قرار دارد که از دو سال پیش به موزه سنگ‌قبرهای تاریخی تغییر کاربری داده است.

گنجینه و موزه سنگ آقالار مراغه در محل مقبره میرفتاح موسوی نزدیک گنبد سرخ مراغه واقع شده است.این بنا به دستور ظل السلطان به خاطر احترام و ارادتی که به مراد خود میرفتاح موسوی داشت در سال ۱۱۷۵ ه.ق ساخته شد. این بنا به دلیل وجود سنگ قبرهای مرمری نفیس و با جمع‌آوری و نمایش انواع سنگ قبور گهواره‌ای، صندوقی، سنگ نوشته‌ها و قوچ های سنگی به صورت موزه سنگ‌ نگاره‌ها در معرض بازدید عموم قرار گرفته است.

پل مردق :

پل مردق جزء مهم‌ترین و سالم‌ترین پل‌های تاریخی آذربایجان شرقی و تنها پل این شهرستان است که در لیست آثار ملی به‌ثبت رسیده‌است. پل سه‌دهنه مردق، جزء سه پل مهم تاریخی این شهرستان بوده و دارای سیل‌شکن و پایه‌های سنگی از نوع سنگ بومی منطقه (معدن سنجان) و آجرهای قرمز بومی است. این پل بلندترین پل تاریخی شهر مراغه محسوب می‌شود و در گذشته، این شهر را با شهرهای اردبیل و هشترود و روستاهای منطقه مرتبط می کرد. این پل در عصر قاجاربر روی رودخانه مردق چای ساخته شده است.

مسجد شیخ معزالدین:

مسجد شیخ معزالدین در خیابان خواجه نصیر، کوچه حاتمی واقع شده و به علت واقع بودن در محله سالارخانه به این نام نیز موسوم است . مسجد شیخ معزالدین مراغه دارای بنیانی مربوط به دوران قبل از صفویه می باشد که پس از تخریب ، به موجب کتیبه مرمرین منسوب به دیوارجنوبی مسجد در دوره شاه طهماسب اول دوباره سازی شده و در دوره شاه طهماسب اول دوباره سازی شده و در دوره قاجار مجددا تعمیر و بازسازی گردیده است .

موزه فسیل شناسی مراغه:

منطقه فسیلی مراغه یکی از منحصر به فردترین مناطق فسیلی جهان است که فسیل های متنوعی از پستانداران منقرض شده را در خود جای داده است. این منطقه از سالیان بسیار دور مورد توجه فسیل شناسان، دیرین شناسان و زمین شناسان داخلی و خارجی بوده است و در مراحل مختلف کاوش های فسیل شناسی، فسیل های ارزشمند و منحصر به فردی از این منطقه یافت شده است. از این رو این منطقه با اتفاق نظر بسیاری از زمین شناسان، «بهشت فسیلی ایران» نامیده شده است. «منطقه فسیلی مراغه» دارای گسترش زیادی از اطراف مراغه و جنوب کوهستان سهند تا تبریز، میانه، ورزقان و بستان آباد است. وسعت این منطقه به ۴۰ هزار هکتار می رسد که مساحتی برابر ۱۰۲۶ هکتار آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان «اثر طبیعی- ملی فسیلی مراغه» حفاظت می شود. همچنین وظیفه قانونی حفظ، اکتشاف و استخراج فسیل مهره داران ایران با این سازمان است.

جاذبه های طبیعی

غار هامپوئیل:

غار هامپوئیل با قدمت ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون سال در منطقه کوهستانی با چشم‌اندازی زیبا واقع شده است. این غار در ۸ کیلومتری جنوب شرق شهر مراغه و در نزدیکی روستای گشایش واقع شده است. در ابتدای ورودی غار میدان بزرگی وجود دارد که سقف آن از لانه کبوتران تشکیل شده است. پس از تونل کم‌ارتفاعی که در سمت راست قرار دارد، میدان نسبتاً بزرگ دیگری وجود دارد. در این میدان چهار حلقه چاه به عمق تقریبی ۱۰ تا ۱۲ متر وجود دارد که همه آن‌ها به یک میدان بزرگ در اعماق زمین منتهی می‌شوند. در این میدان صخره‌های بزرگی دیده می‌شود که تا خرداد ماه به دلیل ریزش آب‌های زیرزمینی سطح آن‌ها لغزنده می‌باشد. سپس این میدان بزرگ به اتاق‌های بزرگ و در نهایت به تونل‌های باریکی ختم می‌شود. در سقف اتاق‌ها صدها خفاش به حال آویزان دیده می‌شوند. به دلیل وجود تعداد زیادی کبوتر، این غار به غار کبوتر نیز معروف می‌باشد.

 

چشمه گشایش:

چشمه گشایش در نزدیکی روستای گشایش در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مراغه واقع شده است و از روستا تا چشمه‌های آب معدنی که در جنوب غربی روستا قرار دارند، حدود ۷۰۰ متر راه است. در این ناحیه دره‌ای شرقی- غربی وجود دارد که رودخانه‌ مردی چای در آن جاری است. در این دره دو چشمه آب معدنی وجود دارد. یکی از آن‌ها در سمت جنوبی دره در زیر سنگ‌های آهکی که به صورت غار کوچکی درآمده‌اند از زمین خارج می‌شود. حجم آب این چشمه زیاد بوده و به صورت نهر بزرگی به رودخانه می‌ریزد. از نقاط دیگر این ناحیه آب و گاز از زمین خارج می‌شود و در برخی از نقاط توأم با صداست. آب چشمه دیگر در قسمت شمالی دره از سوراخی در یک سنگ آهکی که به ‌طرف رودخانه جلو آمده‌ است با فشار و صدا به خارج می‌جهد. مقدار و فشار آب بعد از هر جهش کاهش می‌یابد و از نو جهش تکرار می‌شود. آب‌ این چشمه‌ها از نوع آب‌های بیکربناته کلسیک و منیزیم است و حرارت آن ۲۵ درجه سانتی‌گراد و مزه‌اش کمی گزنده است.

ساری سو:

ساری سو (آب زرد) چشمهٔ معدنی ساری سو در چهار کیلومتری مراغه و در سه کیلومتری شمال غربی آبادی ورجوی در مسیر راه آبادی خا نقاه بالای تپه‌ای در مختصات ذکر شده قرار گرفته‌است این چشمه بقدری زیباست که هر بیننده در اولین نگاه به عظمت خالقش انگشت حیرت بر دهن می‌گذارد بتازگی مسیر راه آهن مراغه به ارو میه از ۵۰متری این چشمه عبورکرده است.

شور سو:

شور سو چایباغی (آب شور) این چشمه در حدود ۵/۷ کیلومتری جنوب مراغه و درنزدیکی دهکدهٔ زیبای چایباغی واقع شده‌است در این ناحیه دره‌ای شرقی – غربی وجود دارد آب این چشمه دارای مقدار فراوان گاز کربنیک است.