امروز و به مناسبت بیستم ژانویه رئیس جمهور و نخست وزیر آذربایجان به همراه هیئت دولت به زیارت مزار شهدای ۲۰ ژانویه در خیابان شهیدلر رفتند.
از ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ در تاریخ جمهوری آذربایجان بعنوان ژانویه ی سیاه یاد می شود.
با روی کار آمدن میخاییل گورباچف در سال ۱۹۸۵ در شوروی، جامعه شوروی در پی ایجاد فضای باز سیاسی(گلاسنوست) و بازسازی و نوسازی جامعه (پروسترویکا)، حزب کمونیست شوروی با چالشهای زیادی روبرو شد. اختلافات قومی که در نتیجه ساختار سرکوبگر حزب کمونیست شوروی و دیکتاتوری نظامی فروخفته بود، فرصت بروز یافت و حزب و جامعه را با چالشهای بزرگی روبرو ساخت. ارامنه استان خودمختار قره باغ کوهستانی که در چارچوب حکومت شوروی سوسیالیستی آذربایجان در کنار جمعیت آذری این استان، از خودمختاری برخوردار و در بهترین شرایط نسبت به آذریها می زیستند، با بهره گیری از فرصت پیش آمده، ادعای استقلال از آذربایجان یا پیوستن به ارمنستان را پیش کشیدند. سال ۱۹۸۸ آغاز درگیری های قره باغ بود که به درگیری بین ارامنه و آذریها در هر دو جمهوری منجر شد. هزاران شهروند آذری ساکن در جمهوری ارمنستان از این کشور اخراج و به سوی آذربایجان روانه شدند. ارامنه ساکن در استان خودمختار قره باغ کوهستانی نیز با کشتار و زور ساکنان آذری این استان را از خانه های خود بیرون کرده و آنها را وادار به ترک دیار آبا و اجدادی و مهاجرت به دیگر نقاط آذربایجان کردند. ارامنه ساکن در جمهوری آذربایجان در مواجهه با خشم مسلمانان نیز ناگزیر به ترک خاک آذربایجان شدند. شعله های آتش مناقشه بین دو کشور فروزان شد و در شهرهای باکو و سومقاییت آذربایجان منجر به کشتارهایی شد که بهانه ای شد برای ارتش سرخ شوروی که ندای آزادی خواهی مردم آذربایجان را سرکوب و از اشاعه اندیشه های استقلال خواهی در بین دیگر واحدهای تشکیل دهنده اتحاد شوروی جلوگیری کند. در نیمه های شب ۱۹ ژانویه و ورود به آغاز بامداد ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ ارتش شوروی با تانک، نیروهای نظامی و آرایشی کاملا جنگی وارد باکو پایتخت جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان شد. مردم برای جلوگیری هجوم تانکها به مقابله با حمله نظامی برخاستند. اما ارتش مسلح و آماده رویارویی به دستور مقامات حزب کمونیست و شخص گورباچف به روی مردم بی دفاع و غیر نظامی آتش گشودند که فاجعه ای دردناک و صفحه ای دیگر بر رسوایی روسها در اشغال سرزمینهای دیگر افزود. در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم نیز روسها به اشغال سرزمینهای مسلمانان و کشتار آنان دست زده بودند.
برنامه های فرهنگی به مناسبت بزرگداشت روز ۲۰ ژانویه:
همه ساله در آستانه این روز تاریخی برنامه های متعدد هنری و علمی و مذهبی برگزار می شود که روز برگزاری با یک دقیقه سکوت و توقف وسایل نقلیه و بصدا در آمدن سوت کشتیها و قطارها آغاز می گردد. نمونه های از مراسم هنری در سال جدید به ترتیب زیر آمده است:
• موزه ملی تاریخ آذربایجان با همکاری سازمان کودکان و جوانان »سرنوشت نو» و دپارتمان تخصصی آموزشی موزه، برنامه ای تحت عنوان «شهیدلر سینمایان وقاریمیزدیر» به مناسبت فاجعه ۲۰ ژانویه ترتیب داد. این برنامه با سخنرانی افتتاحیه رئیس آکادمی ملی علوم آذربایجان خانم نائیله ولی خانلی، آغاز بکار کرد.
• در ۱۹ ژانویه در انجمن فیلارمونیک آذربایجان برنامه شامگاهی به مناسبت فاجعه قربانیان ۲۰ ژانویه برگزار کرد.
• در مرکز فرهنگی ابی یف باکو و در مرکز آموزشی و حرفه ای کارمندان فرهنگی، برنامه نمایشی «شاهد شهیدان» را با شرکت شاعر و روزنامه نگار رافیق سمندر با گروه «مرواریدهای فرهنگی» تئاتر کودکان اجرا کرد.
• در ۱۹ ژانویه تئاتر دولتی جوانان آذربایجان «روز باز» را به مناسبت فاجعه ۲۰ ژانویه برگزار کرد.
• در موزه استقلال در شهر باکو با بر گزاری نمایشگاهی تحت عنوان «فاجعه ۲۰ ژانویه به عنوان زبان تصاویر» خاطره قربانیان فاجعه ۲۰ ژانویه گرامی داشته شد.
• در ۱۷ ژانویه مرکز فرهنگی نظامی مراسمی تحت عنوان «خاطره تاریخی» که به یاد فاجعه ۲۰ ژانویه اختصاص داده شده بود، برگزار کرد.
• در ۱۷ ژانویه خانه فرهنگ به نام مشهدی عزیز بیکف منطقه مسکونی امیرجان باکو مراسم بزرگداشتی به مناسبت ۲۰ ژانویه برگزار کرد.
• در ۱۸ ژانویه مرکز فرهنگی به نام مصطفی زاده در منطقه مسکونی پیراللهی، مراسمی به مناسبت ۲۰ ژانویه تحت عنوان «۲۰ ژانویه، تاریخ خونین» برگزار کرد.
• تلویزیون ماهواره ای آذ تی وی برنامه های علمی، مستند و هنری تبلیغی متعددی در باره فاجعه ۲۰ ژانویه در همین روز برگزار کرد.
