حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد بر دیواره‌های کاخ پرسپولیس در شیراز، درخت سرو را حکاکی کرده‌اند. این ﺩﺭﺧﺖ ﻗﺎﻣﺖ بلندی دارد و هیچ ﺑﺎﺭی نمی‌دهد به همین دلیل ﺁﺯﺍﺩ می‌نامندش، ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﺩ ﺁﺯﺍﺩﮔﻲ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، صفت آزادگی درخت سرو ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ بسیار ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ. شاعران نیز در اشعار خود بارها برای توصیف‌هایشان، از سرو استفاده کرده‌اند.
«مرا در خانه سروی هست کاندر سایه قدش / فراغ از سرو بستانی و شمشاد و چمن دارم»
ﺩﺭﺧﺖ سرو ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺒﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺧﺰﺍﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ که شاید ﻧﺸﺎﻥ دﻫنده ﺧﺮﻡ ﻭ ﺷﺎﺩ بودن ایرانی‌ها بوده ﺍﺳﺖ. این درخت ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﺵ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺧﻮﺑﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺩﺍﺭﺩ، اما مهم ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ توفان‌ها ﺳﺨﺖ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮﻓﺎﻥ، ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ، ﺍﻣﺎ ﺳﺮﻭ ﺗﺎ ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﻢ می‌شود و ﻫﺮﮔﺰ ﻛﻤﺮﺵ ﻧﻤﻲﺷﻜﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻮﺭﺵ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺗﺴﻠﻴﻢﺷﺪﻩ، ﻭﻟﻲ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﺜﺎﻝ ﺧﻮﺑﻲ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ این ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺩﻳﺮﭘﺎﻳﻲ، ﻋﻤﺮ طولانی ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺳﺮﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻓﺎﺕ ﻫﻢ جالب توجه ﺍﺳﺖ.
صادق هدایت در کتاب «نیرنگستان» خود درباره درخت سرو کاشمر می‌گوید: «معروف است که زرتشت دو شاخه از بهشت آورد و بدست خودش یکی از آنها را در کاشمر و دیگری را در فارمد از قرای طوس کاشت. این دو قلمه به مرور زمان بی‌اندازه بزرگ و کهن می‌شوند و مردم به آنها معتقد بوده‌اند. می‌گویند که مرغان بی‌شمار بر شاخه‌های آن آشیانه داشته‌اند و در سایه آن جانوران بسیار می‌چریده‌اند.
شهرت این درخت که به گوش خلیفه متوکل عباسی می‌رسد، حکمی به طاهربن عبدالله که در آن زمان حاکم خراسان بوده می‌نویسد که درخت سرو کاشمر را که در بست نیشابور بوده، بریده بر گردونه‌ها نهند و شاخه‌های آن را در نمد گرفته بر شتران بار کرده به بغداد بفرستند.
دسته‌ای از زرتشتیان که این حکم را می‌شنوند، پنجاه هزار دینار به طاهر وعده می‌دهند که این درخت را نبُرد، ولی طاهر درخت را می‌اندازد و به قول نگارنده تاریخ جهان نمای از مدت عمر آن درخت تا سنه ۲۳۲ هجری هزار و چهارصد و پنجاه سال گذشته بود و چون آن درخت بیفتاد، در آن حدود زمین بلرزید، چون این درخت به یک منزلی مقر خلیقه رسید، غلامان ترک، شب هنگام بر سر متوکل علیه اللعنه ریخته تن او را پاره پاره کردند.»
حکاکی درخت سرو در پرسپولیس
ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭﺧﺖ ﺳﺮﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺍﺑﺮﻛﻮﻩ ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍهالی قرار دارد ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻴﺰ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺳﺮﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺍﻫﻮﺭﺍﻣﺰﺩﺍ ﻭ ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎ ﺍﺳﺖ، ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻛﺎﺷﺖ ﺩﺭﺧﺖ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺍﻳﺮﻛﺮﺩﻥ ﭘﺮﺩﻳﺲ (ﻓﺮﺩﻭﺱ) ﻣﻘﺪﺱ ﺑﻮﺩﻩ است.
روایت است آن نخلی هم که امروزه در بخش‌های مرکزی ایران به هنگام عزای امام حسین(ع) بلند می‌کنند، شکلی از سرو است که روایت‌های متفاوتی درباره آن وجود و جای تحقیق دارد. ایرانیان همه ساله در اولین روز فصل زمستان (روز خور) با خدای خود پیمان می‌بستند که تا سال دیگر یک سرو خواهند کاشت، زیرا سرو نماد مقاومت در برابر سرما هم بود. درخت و همان سرو خمیده که بعدها در فرهنگ ایرانی ترمه نامیده شده است.
درخت سرو در هرنوع خاک عمیق (اسیدی یا قلیایی) که دارای زهکشی خوب باشد، رشد می‌کند. گرما و یخبندان سبک را تحمل می‌کند، ولی به انجماد طولانی مدت حساس است. درصورت استفاده از درخت به عنوان پرچین در فصل بهار هرس شدید انجام می‌شود.
درخت سرو و کاج در ایران باستان مقدس بوده‌اند. درخت کریسمس هم پیشینه در مهرپرستی ایران دارد، به همین دلیل امروزه مسیحیان درخت کریسمس را تزیین می‌کنند. برخی منابع، آلمان را اولین کشور شناخته شده‌ای می‌دانند که در آن از درختان همیشه سبزی چون کاج، صنوبر و سرو به عنوان نماد کریسمس استفاده شده و البته برخی منابع نیز استفاده از درخت کریسمس را در شهر بازل سوییس مقدم می دانند.
در میدان اصلی شهر “ریگا” در جمهوری لتونی تابلویی نصب شده که بر آن با هشت زبان نوشته شده که اولین‌بار استفاده از درخت کریسمس در سال ۱۵۱۰ در این شهر صورت گرفته است. باید توجه داشت که ظاهراً این آیین به شکل کنونی چندان کهن نیست و سابقه آن به قرن پانزدهم می‌رسد. اما رومیان باستان نیز درخت کاج را نماد غلبه میترا یا مهر بر زمستان و سرما می‌دانستند. در آیین مهر یا میتراییسم، چه در ایران و چه در روم، نقوشی از بته جقه شبیه به درخت کاج یا سرو در کنار آناهیتا (درایران) و میترا (در روم)دیده شده است.
