برخی از آثار ملی ایران که به طور رسمی به ثبت رسیده اند، به دلایل مختلف در طول تاریخ تخریب شده و از میان رفته اند. تعدادی از آنها را برایتان انتخاب و معرفی کرده ایم.
آتشکده سنگی
آتشکده سنگی (تنگ کرم) مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان فسا، تنگ کران، تنگ کرم واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ با شمارهٔ ثبت ۲۶۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این اثر بر اثر انفجار دینامیت به طور کامل تخریب گردیده است.
چاه مرتاض علی
چاه مرتاض علی یکی از آثار تاریخی و دیدنی شهر شیراز است. این بنا در شمال شهر و در «کوه هفت‌تن» واقع شده‌است. در پیرامون چاه مرتاض علی یک عمارت چنداتاقه وجود دارد که برای عبادت عارفان در نظر گرفته شده‌است. عمق این چاه سه متر است و دو آب‌انبار در اطراف آن به‌چشم می‌خورند.
این اثر برای توسط سازمان میراث فرهنگی به طور کامل تخریب گردید و ساختمانی دیگر به جای آن ساخته شد.
کاخ سلطنت‌آباد
این کاخ در سال ۱۲۶۵ هجری شمسی به فرمان ناصرالدین شاه، در جلگه شرقی قریه رستم‌آباد، ساخته شد. معماری، سبک ساختمان کاخ و تزیینات گچ‌بری آن معرف هنر دوره قاجار است و کوبی زرینی، که نشانه کاخ سلطنتی بود، برفراز بلندترین نقطه شیروانی بام جای داده شده بود. این کاخ توسط رضاشاه پهلوی تخریب شد و اکنون جز دو بنای مختصر چیزی از آن باقی نمانده است و پادگان‌های سپاه پاسداران در محل آن مستقر است.
حمام باغ لله
حمام باغ لله مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان شریعتی، کوچه شماره ۱۳ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۰۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ لله ۲۰۰ سال سابقه دارد و قبلا باغ بزرگی بوده که متعلق به «خواجه اتابک بزقوش» از عرفا و سیاستمداران کرمان بوده و گرمابه ای هم که در این محله واقع شده نیز به دستور او ساخته شده است. به گواه تاریخ، این حمام از قدیمی ترین حمام‌های استان کرمان به شمار می رود.
این بنا به دلیل عدم نگهداری مناسب، در حال تخریب کامل است. این حمام تا چندی پیش فعال بود ولی بعد از آن به دلیل بالا آمدن آبهای زیرزمینی تعطیل شد و هم اکنون به دلیل انباشته شدن فاضلاب در آن به منشا بیماری های عفونی در منطقه تبدیل شده است. امکان ریزش آن ره گذران را تهدید می کند و به محلی برای تجمع معتادان تبدیل شده است.
کلیسای کرمان
کلیسای کرمان مربوط به اوایل سلطنت دوره پهلوی اول است و در کرمان، خیابان شریعتی، کوچه شماره ۱، جنب بیمارستان ارجمند واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۶۲۴۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این کلیسا در سال ۱۳۲۰ شمسی و به دست معمار معروف کرمانی «علی محمد راوری» در خارج از محدوده شهر کرمان ساخته شد که بعدها با پیشرفت شهر در مرکز کرمان قرار گرفت و سرانجام در سال ۱۳۹۰ به وسیله لودر با خاک یکسان گردید.
دبیرستان خیام
دبیرستان خیام مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در نیشابور، حاشیه میدان خیام واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
دبیرستان خیام یکی از قدیمی‌ترین دبیرستان‌های نیشابور و استان‌های خراسان در مساحتی حدود ۹ هزار متر مربع است. بنای این دبیرستان با معماری خاص به‌عنوان نخستین مدرسه نیشابور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است. .هر ساله همزمان با روز ملی بزرگداشت عمر خیام در ایران زنگ خیام در این مدرسه نواخته می‌شود و مراسمی نیز برپا می‌گردد.
رئیس این دبیرستان در مراسم سال ۱۳۸۹ شمسی از تخریب بخشی از این مدرسه خبر داد.
مسجد سلمان
مسجد سلمان مربوط به دوره پهلوی است و در تهران، خیابان ۱۷ شهریور، بالاتر از میدان خراسان، حد فاصل کوچه‌های تشکری و فریدوند واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۱۶۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در سال ۱۳۸۶ این اثر تاریخی به صورت شبانه تخریب و بنای جدیدی با ۴ طبقه بر روی آن ساخته شد.
محوطه مقدس
محوطه مقدس مربوط به دوره هخامنشی است و در شهرستان پاسارگاد، بخش هخامنش، شمال مجموعه پاسارگاد واقع شده و این اثر در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۴۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
جایگاه ستایش توسط قاچاقچیان با دینامیت منفجر و کاملا منهدم شده است.
حجاری‌های برم دلک
حجاری‌های برم دلک مربوط به دوره ساسانیان است و در شیراز، انتهای خیابان کفترک واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این اثر بر صخرهٔ کوچکی در برم دلک در حدود ده کیلومتری شرق شیراز، دو نقش وجود دارد. در نقش سمت چپ، در برابر شاهزاده خانم ساسانی تصویر یکی از بزرگان ساسانی دیده می‌شود و در زیر بازوی این مرد کتیبه ای چهار یا پنج سطری به خط پهلوی کتیبه ای به قلم ریزی نگاشته شده‌است که اغلب حروف آن محو گردیده‌است. کتیبه ظاهراً در معرفی این مرد است.
این سنگ نوشته‌ها با بیل مکانیکی مورد تعرض قرار گرفته و بخشی از آن تخریب شده است.
قلعه نهاوند
قلعه نهاوند یا دژ یزدگرد قلعه‌ای ساسانی در شهر نهاوند بود. در جنگ نهاوند سقوط این قلعه نقطه عطفی در جنگ میان اعراب و ایرانیان بود.
در زمان ناصرالدین‌شاه، به هنگام حفر قنات دفینه بزرگی پیدا می‌شود. پس از آن به فرمان شاه ابتدا از اطراف قلعه عکس‌برداری شد و سپس این دژ عظیم که تا آن زمان به خوبی دوام آورده بود را به کلی ویران کرد. انگیزه او از این کار پیدا کردن دفینه‌های بیشتر عنوان شده، هر چند که به مردم محلی گفته شده بود دلیل آن اشراف داشتن قلعه به خانه‌های خصوصی مردم است.
عمارت خیابان صداقت
عمارت خیابان صداقت مربوط به اواخر دوره قاجار است و در محله منیریه تهران، خیابان هاشم معیری، خیابان صداقت، پلاک ۶۱ واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۲۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
با رای دیوان عدالت اداری این اثر دوران قاجار از ثبت سازمان میراث فرهنگی خارج و بلافاصله توسط مالک آن تخریب گردید. سازمان میراث فرهنگی با توجه به خارج شدن اجباری این بنا از آثار ملی از این سازمان سلب مسئولیت کرد. رییس دیوان عدالت اداری در این موارد سازمان میراث فرهنگی را مقصر دانسته که ملک شخصی مردم را به ثبت می‌رساند.
سرای دلگشا
سرای دلگشا مربوط به دوره قاجار است و در تهران، خیابان ۱۵ خرداد، بعد از چهارراه گلوبندک، روبروی میدان ارگ، پلاک ۹۵۸ جای گرفته بود. این اثر در تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۸۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در سال ۱۳۸۹ این اثر تاریخی به حکم دیوان عدالت اداری از ثبت آثار ملی ایران خارج و تخریب گردید.
منبع :bartarinha
