باغ شاهزاده ماهان از جمله زیباترین باغهای طبقاتی ایران محسوب میشود که از شرایط مساعد طبیعی ممتازترین بهره برداری را نموده است و تلفیقی است از زیبایی و اصالت ایرانی که باهمنوایی آب و باغ و معماری چشم نواز به گوشه های از بهشت در کویر کرمان میماند.این باغ در نیم فرسنگی ماهان در دامنه کوههای تیگران جلوه گری می کند و از یادگارهای عبدالحمید میرزا فرمانفرما – حاکم کرمان در اواخر دوره قاجاریه است .
این باغ به دلیل ویژگی ها و جذابیتهای تاریخی و ارزش های فضایی که دارد به عنوان یکی از نمونه باغ تختهای ایرانی مورد توجه دوستداران باغ ایرانی است. علاوه بر این باغ به عنوان فضایی تفرجگاهی، پذیرای عده زیادی است که برای گذران اوقات فراغت از مناطق اطراف به آنجا رفته و ساعاتی را در آن میگذرانند.
عمارت سردر باغ شاهزاده از معماری خیلی زیبایی برخوردار است و آن را از سایر باغ های ایرانی متمایز و ممتاز میسازد، سردر خانه از معماری شفافی برخوردار است که امکان رؤیت چند جانبه باغ را میسر میسازد. از جمله، منظره ای که از ارتفاع فوقانی به سمت بالاخانه و پایین کوهها جوپار که در فصول مناسب پوشیده از برف هستند رؤیت میشود و منظره دیگری که به سمت مقابل ورودی باغ در امتداد چهار باغ تا دور دست کوههای بلوار ادامه می یابد.
باغ شاهزاده بنایی است دو اشکوبه (طبقه) که تقریبا به صورت منفرد ساخته شده و طبقه همکف آن از طبقه اول حجیم و پرتر است و طبقه فوقانی آن دارای اطاق هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شدهاند. به علت آنکه ساختمان نیمه تمام باقی مانده، جز بخش های مختصری از نمای طبقه همکف، سایر بخش ها ی این عمارت فاقد نماسازی و تزئینات است.
نظام معماری در رابطه تنگاتنگ با نظام فضایی و نظام هندسی باغ است. محدوده باغ با دیواری بلند و مرکب محصور گردیده است . این دیوار با بناهایی که در داخل آن و یا با تصرف بخشی از وسعت بیرونی باغ مشخص شده، باغ را از محیط خارج جدا میسازد.
زمین آرایی تخت باغ، و طبقه طبقه شدن آن از طریق سطوح کرتها، سطح باغ را آینه وار در معرض دید قرار میدهد و بنابراین رابطه ساده بین نظاره گر و زمین مسطح به صورت غنی تری در میآید و مشارکت نقش توپوگرافی زمین در فضای باغ را تشدید میکند. جریان آب به ویژه حوض ها علاوه بر تاکید محورها و آب نمای سراسری به صورت آب شرهها سطوح شفافی را بروی زمین برای انعکاس دیگر عناصر ارایه داده است. درختهای سایه افکن ویژگی های معماری فضای باغ را تاکید و تشدید میکنند.
بناهای باغ عبارتند از کوشک اصلی یعنی سکونتگاه دائمی و یا فصلی مالک که در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سر در خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال کرده و در دو طبقه بنا گردیده است. طبقه فوقانی دارای اطاق هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شدهاند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده نموده و به صورت دیواری مرکب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است. ورودی های فرعی باغ نیز در دو ضلع طولی پیش بینی شدهاند. طرح اندازی باغ شازده از چشم اندازهای باغ که از ویژگی های اصلی باغ تختها میباشد به بهترین وجه استفاده نموده است. دید روهای ممتد در جهت طولی باغ از کوشک اصلی به سایر قسمتهای باغ و بالعکس از سردر خانه غنای خاصی به زندگی در باغ میدهد. مناظر بیرونی باغ که از داخل و یا از بیرون باغ قابل رؤیت هستند، در نمایش تضاد دو کیفیت زیست محیطی باغ و خارج باغ از نمونههای کم نظیر و منحصر به فرد باغ شازده میباشد.
نظم درختکاری، انتخاب مناسب گیاهان در ایجاد سایه و یا رنگ آمیزی متناسب در فصل های مختلف باغ ارزش های استثنایی ای را برای آن تعریف میکند.
حضور جریان سراسری آب در محور اصلی باغ، آبشارها و صدای آن به تعریف این محور کیفیت مطلوبی میدهد؛ و انعکاس درختان و بنای سردرخانه و بالاخانه در دو استخر باغ ابعاد جدیدی به فضا می دهد. نور و سایه نیز به سهم خود در این فضاسازی نقش مهمی را ایفا میکنند.
وجود خاک حاصلخیز، آفتاب لازم، وزش باد ملایم و نسیم و بالاخره دسترسی به آب (قنات تیگران) امکان ایجاد باغی در آن مقیاس را در گسترهای خشک و بی آب و علف، معجزه گونه فراهم ساخته است.
نهر آبی که وارد باغ میگردد در جهت طولی باغ به گونهای توزیع می گردد که علاوه بر آبیاری کرتها و مسیرها با استفاده از شیب تند زمین که شرایط اولیه باغ تختهای است بر روی محور اصلی و میانی باغ به صورت نهری وسیع، آبشرهها و آبشارها به عنصر اصلی کیفیت بخش باغ بدل میگردد.
در دو انتهای محور اصلی، یعنی در برابر اولین تخت که بنای اصلی روی آن قرار دارد و ورودی باغ، برابر سر در خانه، دو استخر طراحی گردیده که سطح وسیع آب، صدا و جهش آب و فواره های آنها به مطبوعیت باغ میافزاید.
باغ شازده ماهان در اوج والایی و شادابی کیفیتهای طبیعی و مصنوعی خود به خاطر دگرگونی شرایط سیاسی و اجتماعی دوران، برای مدتی طولانی خالی از سکنه و متروک ماند و دچار آسیب های فراوانی گردید. خرابی های وارد شده کلیه قسمتهای باغ را در بر میگیرد.
ویرانیها شامل ویرانی بناهای اصلی و همچنین محوطه باز باغ میگردد. یعنی باغ سازی و عناصر اصلی شکل دهنده باغ نیز (آبراهها، استخرها، پیاده راهها و بالأخره طبیعت گیاهی باغ نظیر درختان، کرتها، بسترهای گلکاری) از این گزند در امان نمیمانند.
باغ یک بار در سال ١٣۵٧ خورشیدی مرمت گردید. همچنین در زلزله سال ١٣۶٠ آسیب هایی دید که مرمت شد.
مسیر دسترسی:
این باغ در فاصله ٣۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان و در فاصله شش کیلومتری شهر ماهان در مسیر جاده کرمان ـ بم در نزدیکی ارتفاعات جوپار بنا گردیده است.