جاده سنگفرش ابریشم؛ گنجینه‌ای که هنوز در قلب کویر می‌تپد

می گویند در زمان حکومت شاه عباس، مردم برای رفت آمد از کاشان و اصفهان به سمت گرمسار به سختی با شتر از دشت کویر و کنار دریاچه نمک می گذشتند و در شوره زارهای کویر فرو می رفتند. در آن زمان به دستور شاه عباس ۳۴ هکتار در نمکزارهای برای سهولت عبور جاده سنگفرش ساخته شد. پل های این مسیر و سایر جاذبه های گردشگری این منطقه امروزه مورد بازدید گردشگران این منطقه قرار می گیرند.

11.jpg-336383a8-ef11-42fa-bf8e-549c949447eb

در طول جاده سنگ فرش در بخش های مشرف به آبراهه های باریک، برای جلوگیری از نفـوذ آب و تخـریب جـاده طـرفین آن سکو سازی شده است. در جبهه شمالی جاده با ایجاد آب گذرممتدجهت هدایت آب باران و سیلابها که از بخش شمالی سرازیر می گردد، از دیگر اقداماتی بوده است که از تخریب و آب گرفتگی سطح جاده جلوگیری به عمل آورده اند. آب گذر ممتد شمالی جاده به گدارها و مسیل ها و سپس وارد رودخانه کویری می گردد.

3-1767

دوپل مهم در مسیر جاده سنگ فرش عبارتند از پل سفیـد و پل سیـاه بر روی رودخانه شور(لات جمعه) و پل سفید بر روی رودخانه گلو احداث گردیده بود. پل رودخانه سفید دارای هفت دهنه بوده و بخش های مانده از ان نشانگر عظمت و ساخت و ساز معماری کویری در آن زمان بوده است. در بعضی از این طاق چشمه ها ی محلی برای اطراق کاروانیان منظور گردیده بود، طاق چشمه ها و بخشهای مانده پل براثر مرور زمان و متروکه شدن جاده و عدم استفاده، تخریب وویران شده است.

تا دو دهه پیش آبهای ناشی از سیلابهای بهاری از زیر بقایای دهانه های پل. پس از سالیان دراز جریان داشته است. برنمای داخلی پوش یکی از طاق چشمه ها آثار کاربندی آجری به چشم می خورد که تا پاکار قوس آن از گل و لای انباشته بود. ساخت چنین جاده ها و پلهایی در دوره صفویه علاوه برمقاصد تجاری و نظامی، به منظور آسایش و تردد کاروانیان در کوتاه ترین مسیر متعارف مورد توجه بوده است. تا چندی پیش در کنار جاده سنگ فرش آثار خرابه های کاروانسراهای قدیمی به چشم می خورد. این بناها برای بارانداز و استراحت کاروانیان احداث گردیده بود. همچنین در مسیر این جاده میله های سنگی مرتفعی بنا شده بود که از آنها به عنوان راهنما استفاده می شد.

مهم ترین عامل تخریب جاده سنگ فرش، اثر نمک برسطح جاده است. چون جاده سنگ فرش از وسط پلایا گذشته و دو طرف آن را اراضی فوق العاده شور احاطه نموده است. در فصول گرم و خشک سال باد نمکهای سطح پلایا راروی جاده انباشته می کند. این نمکها براثر رطوبت محیط و شبنم های شبانه حل شده و در بین سنگها نفوذ می نماید. به مرور زمان یونهای کلرور سدیم روی سنگها که اکثراً اهکی هستند اثر گذاشته و با فعل و انفعالات شیمیایی حالت خوردگی در سنگها ایجاد می کند. محلهای خوردگی مقدمه‌ای خواهند بود برای نفوذ آب، یخ زدن آن و شکستن و خورده شدن سنگها و در نتیجه تخریب جاده.

به عنوان عامل دیگر در تخریب جاده باید ازحفاریهای غیر مجاز جویندگان آثار باستانی نام برد، که در پی یافتن گنج بی رنج گنجینه های ملی کشور را تخریب و به یغما می برند. عامل دیگر تخریب این جاده تاریخی، واگذاری اراضی اطراف جاده به گروه های مشاع کشاورزی به ویژه در حواشی روستای رشمه تا دکل علی آباد است که موجب شده تا روستائیان با تخریب جاده بر مساحت اراضی زیر کشت بیفزایند و نابودی این اثر را تشدید نمایند. تا چند دهه اخیر، قبل از اعلان مراتع سیاه کوه به عنوان منطقه حفاظت شده و امن (پارک ملی کویر) دامداران و عشایر گرمسار، گله های خود را از طریق این جاده به مراتع مذکور گسیل میداشتند.

درحال حاضر نیز تردد از این جاده تاریخی به صورت موردی انجام می گیرد و با توجه به مدیریت پارک ملی کویر و مجموعه تاریخی سیاه کوه توسط سازمانهای محیط زیست و میراث فرهنگی استان تهران و صدور مجوز بازدید از این مناطق توسط ادارات استان تهران، ورود به منطقه از طریق جاده ورامین، پیشوا، امامزاده جعفر، جاده شوسه کنار راه آهن و آبادیهای عسگر آباد و حصار گلی انجام می گیرد.

مسیر دسترسی: این راه از جنوب گرمسار، پس از عبور از روستای ساروزن بالا و پایین، کهک یا سنرد و دکل علی آباد در جهت جنوب غرب به مجموعه تاریخی سیاه کوه منتهی میگردد.

نادره مشهور

سلام، من نادره مشهور هستم، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد برنامه ریزی گردشگری از دانشگاه تبریز و مدیرعامل شرکت بینش فراگیر ارک سفر. به گردشگری، عکاسی و گرافیک علاقه مندم و در زمینه توسعه کسب و کارهای جدید نیز فعالیت دارم. فعالیت خود را در حوزه رسانه و گردشگری از سال 92 و از روزنامه ارک آغاز کردم. در ارک توریسم مقالاتی در حوزه جاذبه‌های گردشگری تاریخی تالیف میکنم. مدیر اجرایی پروژه یک دقیقه با تبریز هستم و ترجمه مقالات به زبان آلمانی و فرانسه را بر عهده دارم. به واسطه علاقه به برنامه نویسی و گرافیک بخشی از مسئولیت توسعه وب سایت ارک توریسم را نیز بر عهده گرفته ام. امیدوارم روزی ارک توریسم به مرجع اصلی اطلاعات گردشگری ایران و تبریز تبدیل شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

Time limit is exhausted. Please reload the CAPTCHA.