موزه عشایر ایل سنگسر یکی از موزه‌های مردم‌شناسی شهرستان مهدیشهر در استان سمنان است. این موزه که نخستین موزه خصوصی استان سمنان است، دارای مجموعه‌ای ارزشمند از آثار تاریخی عشایر ایل سنگسر است. بیش از ۸۰۰ اثر تاریخی مرتبط با زندگی، فرهنگ و تاریخ عشایر ایل سنگسر در این موزه نگهداری می شود.
همچنین موزه عشایری ایل سنگسر، هر ماه میزبان نشست‌های تخصصی است .
نقش حیاتی موزه ها در جوامع بشری نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است. موزه ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ هستند.
این موزه در بهمن ماه سال ۱۳۸۷ به همت مهندس حسن پاکزادیان افتتاح شد . همچنین تمامی آثار درون موزه اهدایی مردم مهدیشهر و عشایر ایل سنگسر است .
موزه از دو بخش سالن و فضای باز تشکیل شده است . سالن دارای چهار قسمت مجزاست که عبارت اند از :
- ابزار و ادوات پشم چینی و مراحل تولید نخ و پارچه های ابریشمی و پشمی
- دست افزارهای زندگی روزمره و دوگانه ایل نیم کوچ سنگسر
- صنایع دستی، هنر سوزن دوزی و تولید پوشاک زنان ایل سنگسر
- آرایه ها، زیورآلات و سنگ های زینتی مورداستفاده توسط عشایر ایل سنگسر
- میزبانی نمایشگاه درم سراهای کومش
- میزبانی ظریف ترین خشت نقش برجسته سفال جهان
- نمایش سکه های پارتی
- برگزاری جشن باستانی تیر مُ ای سیزده (جشن تیرگان) در مهدیشهر
بعضی از آثار موجود در این بخش مختصرا به شرح ذیل معرفی میگردد.
.۱هنر سوزن دوزی
از انواع سوزن دوزی ها که در ایل عشایری سنگسر مرسوم بوده و هست، هنر شماره دوزی است که دارای پیشینه ای بسیار کهن در ایل سنگسر بوده و امروزه نیز سر پنجه های هنر آفرین زنان و دختران ایل به خلق آثاری بی بدیل از آن دست می زنند.
«شماره دوزی کاری آسان و جالب است که برای تزیین لباس و همچنین تزیین لوازم منزل مورد استفاده قرار می گیرد.»
پارچه های مورد استفاده در شماره دوزی سنگسری، بیشتر از پارچه های کتان و یا پارچه های ابریشمین (کَژین) است.
بسیاری از نقش های بکار رفته در هنر سوزن دوزی ایل سنگسر بر گرفته از باورهای مذهبی پیشینیان دارد که ابتدا بصورت هدفمند مورد استفاده قرار می گرفته است و امروزه به عنوان طرحی سنتی بر روی پارچه های ساده و تک رنگ نقش می بندد.
چلیپا:از کهن ترین نقوش رمز گونه که گستردگی جهانی داشته و نزد اکثر ملل دنیای باستان در تمامی قاره ها مورد توجه ویژه بوده، نقش چلیپا گونه است. نقش چلیپا با افزوده های بال شاهین که نماد فره (هر چیز خوب خدا داده) است، در چهار طرف گردونه «مهر» بطور قطع آرزوی نعمتی و یا دعایی نیکو برای دارنده و یا صاحب نشان می توانسته باشد.
مَکِنِه:یکی از بی بدیل ترین و زیبا ترین آثار موجود در اکثر خانواده های ایل سنگسری «مَکِنِه» ، روسری و یا مقنعه بسیار بلندی است که تماماً با رنگ های متنوع و شادی سوزن دوزی شده است.مَکِنِه دارای طرح ها ی مختلفی است که باید جهت شناخت راز و رمز هنر بکار رفته بر روی آن بررسی و دسته بندی مطلوبی صورت بگیرد.
این سرپوشه از دوران باستان در میان ایل معمول بوده و بانوان سنگسری در استفاده از آن کوشا بوده اند.مَکنِه در میان زرتشتیان مناطق مرکزی ایران(اطراف یزد) به مَکنو مشهور بوده و شاید واژه مقنعه معرب این واژه است.
