با مشاهده ویرانه‌ها، بناها، سازه‌ها و آثاری برجای مانده از وجود سکونتگاه‌های تاریخ و کهن در مناطق و شهرهای مختلف جهان و جستجو و مطالعه قدمت و عظمت آن‌ها، بیش از پیش این سوال برای ذهن‌های کنجکاو مطرح خواهد شد که چرا و چگونه چنین تمدن‌های باشکوهی، قدرت و اعتبار خود را از دست دادند.

شهرها و مکان‌هایی که هنوز هم نمی‌توان به عظمت آن‌ها پی برد و حتی بزرگترین و پیشرفته‌ترین شهرهای امروزی را با آن‌ها مقایسه کرد. شهرهای در دل قله‌های سربه فلک کشیده، خانه‌هایی بیرون از زده از میان کوه‌ها، مخفی‌گاه‌ها و شهرهایی زیرزمینی که تنها می‌توان آن‌ها را در تصاویر تخیلی موجود در برخی فیلم‌ها مشاهده کرد. شهرهایی اینچنین که بودند اما امروز دیگر نشانی از آن‌ها نمانده است.

آنچه در ادامه خواهیم خواند، معرفی و تشریح قدمت، تاریخ و عظمت ۱۰ شهر گمشده در تاریخ جهان است که جز خرابه‌ها و ویرانه‌هایی چند، از آن‌ها چیزی باقی نمانده. هرچند این ویرانه‌ها نیز فریادی به بلندای تاریخ دارند.

پترا، اردن:

شهر باستانی «پترا» که بازمانده‌ای از تمدن تاریخی «الانباط‌»ها است در قرن ششم پیش از میلاد از شهرت و شکوه بالای برخوردار بوده است. این شهر که رنگی سرخ داشته و برروی پرتگاه‌ها قرار گرفته در نزد ملل غربی به واسطه جنگ‌های صلیبی چند صد ساله‌ای که در آن نیز رخ داده بود از شهرت بسیار زیادی بخوردار است. باستان‌شناسان معتقدند، هنوز هم می‌توان نشانه‌هایی از تاریخ‌ پنهان جهان را در آن یافت.

چیچن ایتزا، مکزیک:

شهر «چیچن ایتزا» بخشی از تمدن شکوهمند مایاها است که به مدت چهارصد سال یعنی سال‌های ۶۰۰ تا هزار میلادی رونق و شکوت خاصی داشته است. این شهر سلطنتی که یکی از بزرگترین میادین ورزشی تمدن‌های باستان قاره آمریکا در آن قرار دارد در مجاورت مخزن یا گودالی عظیم و زیرزمینی قرار دارد. گودالی که محل سقوط صدها تن از انسان‌های قربانی شده در پیشگاه خدایان بوده است.

شهر زیرزمینی درنیکویو، ترکیه:

شهر «درنیکویو» که قدمت آن را به واسطه‌ای متعلق به «فرگی‌ها» می‌دانند، تقریبا از قرن هشتم پیش از میلاد تا قرن دهم میلادی سکونتگاهی پرجمعیت بوده است. این شهر زیرزمینی بیش از ۱۰ طبقه داشته و محلی برای سکونت بیش از ۵۰ هزار انسان، همراه با چهارپایانشان بوده است. طبق اسناد و نقل‌های رسیده از دوره‌های پیشین این شهر به احتمال فراوان برای پنهان کردن مسیحیانی ایجاد شده بود که در ابتدای فراگیر شدن این دین از دست جلادان رومی می‌گریختند.

ماچو پیچو، پرو:

اگرچه نمی‌توان اقتصادی شکوفا یا شهری تمیز و بهداشتی را در گذشته این شهر جست و یا در هنگام سفر به آن تجربه کرد اما نتایج تحقیقات نشان داده است که آسان بودن زبان محلی مردم و سهولت در هماهنگ شدن با فرهنگ بومی منطقه، شهر «ماچو پیچو» را به مکانی جذاب برای اکثر گردشگران تبدیل کرده است.

آنکور، کامبوج:

شهر تاریخی «آنکور»، پایتخت امپراتوری «خمر» در کشور کامبوج قرار داشته و از قرن نهم تا پانزدهم میلادی محل سکونت حاکمان گوناگون این امپراتوری بوده است. بیش از هزار معبد همچون «معبد آنکوروات» این پایتخت چند صد ساله خمرها را به یکی از پرجمعیت‌ترین سکونتگاه‌های دوران خود در این سرزمین تبدیل کرده بود. با این وجود، این شهر با تمام ویژگی‌های خود به دست مهاجمانی که امروز «تایلند» را تشکیل داده‌اند، ویران شد.

کارتاژ، تونس:

این شهر که شهرت آن به پیش از روی کار آمدن امپراتوری روم می‌رسد توسط «فینیقی‌ها» بنا شده و از سال ۶۵۰ تا ۱۴۶ پیش از میلاد از شکوهی وصف ناشدنی برخوردار بوده است. «هانیبال» امپراتور سفاک روم بعدها این شهر را مقر حکومتی خود قرار داد. اما این شهر در آخرین نبرد کارتاژها به آتش کشیده و با خاک یکسان شد.

پامپی، ایتالیا:

شهر «پامپی» که در زمان امپراتوری روم وجود داشت، مرکزی فرهنگی بوده و به عنوان یکی از اصلی‌ترین مقصدهای  نجبا و ثروتمندان روم به شمار می‌رفته است. این شهر در قرن هفتم یا ششم پیش از میلاد و تأسیس شد و در سال ۷۹ میلادی زیر گدازه‌های بیرون زده از آتشفشان کوه «وسویوس» مدفون گشت. امروز می‌توان تمام آثار برجای مانده از این شهر را همچون مجسمه‌های مومیایی شده طبیعی مشاهده کرد.

ممفیس، مصر:

شهر باستانی «ممفیس» که در کرانه دلتای نیل قرار گرفته است در هزاره سوم پیش از میلاد بنا نهاده شده و تا قرن هفتم میلادی حیات در آن جاری بوده است. این شهر از جمله سکونتگاه‌های معروف مصر باستان به شمار می‌رود که برای صدها سال مرکز تجارت، بازرگانی، مذهب و سلطنت این امپراتوری قلمداد می‌شده است. این شهر در سال‌های پایانی شکوه خود، مورد حمله و تاخت و تازهای بیگانگان قرار گرفت و سرانجام به دست اسکندر مقدونی ویران شد.

تئوتیهواکان، مکزیک:

اگرچه برخی از باستان‌شناسان سنگ بنای شکل گیری این شهر را توسط اقوام «توتوناک» دانسته اند اما هنوز هم صاحبان و بنیان‌گذاران واقعی «تئتیهواکان» برای محققان ناشناخته مانده‌اند. این شهر که تنها نشانه‌ها و آثار به دست آمده از ساکنان آن اهرامی بزرگ است از ۱۰۰ سال پیش از میلاد تا سال ۲۵۰ میلادی وجود داشته است. باستان‌شناسان بر این باورند که چندین امپراتوری عظیم در قاره آمریکا همچون «مایاها» و «زاپوتک‌ها» با الهام از این شهر قلمرو و خود را تشکیل و گسترش دادند.

شهر مسجد باقرات، بنگلادش:

این شهر که در گذشته به «خلیفت آباد» معروف بوده در قرن پانزدهم میلادی توسط یک ژنرال ترک بنا شده است. از ویژگی‌ها و آثار معتبر این شهر می‌توان به وجود بیش از ۵۰ بنای اسلامی اشاره کرد که از معروف‌ترین آن‌ها «مسجد شصت ستون» است. این مسجد که از بناهای قدیمی این شهر نیز به شمار می‌رود، معماری خیره کننده‌ای داشته و ۶۰ ستون همراه با ۸۰ گنبد آن را تزیین کرده اند