وقتی صحبت از گردشگری و سفر می‌شود در ذهن همه ما شادی و تفریح و لحظات خوش تداعی می‌شود. گردشگران معمولا با هدف تفریح و گذراندن اوقات خوش به جاهای دیدنی و مفرح سفر می‌کنند. اما گونه‌ای از گردشگری وجود دارد که نوعی تناقض در آن نهفته و امروزه طرفداران زیادی در سرتاسر جهان پیدا کرده است که با عنوان “گردشگری جنگ” مطرح می‌باشد.
گردشگری جنگ، همان‌طور که از نامش پیداست قرار است گردش در مناطق جنگ‌زده باشد، شاید در اولین نگاه چندان خوشایند نباشد اما از دو جهت برای گردشگران جالب توجه است؛ یکی اینکه بعضی از گردشگران خصلت ماجراجویی دارند و علاقمند به دیدن مناطق عجیب هستند و از طرف دیگر یادآور خاطرات و دلاوری‌های یک ملت در دفاع از سرزمین‌شان و زمینه‌ی حفظ ارزش‌ها و میراث یک سرزمین است.
جنگ‌ها همواره برای تمام مردم جهان یادآور ویرانی‌ها و آوارگی‌ها و حوادث خونین و خاطره قربانیان این نبردها بوده است و متاسفانه در طول تاریخ شاهد انواع جنگ‌ها در نقاط مختلف جهان بوده‌ایم و کمتر جایی را در جهان می‌توان یافت که از پدیده جنگ و منازعات مسلحانه در امان بوده باشد. تاریخ جهان مملو از خاطرات تلخ و شیرین شکست و پیروزی در جنگ‌ها بوده، از همین‌رو گردشگری جنگ در بسیاری از نقاط دنیا رایج است و مقاصد گردشگری جنگ به کشور یا منطقه خاصی محدود نمی‌شود.
آنچه به جنگ مربوط می‌شود، بخشی از میراث، ارزش‌ها و همچنین تاریخ یک ملت است؛ بنابراین بایستی برای آیندگان به بهترین نحو ممکن احیا شود و توسعه‌ی مطلوب گردشگری جنگ، کمک شایانی به حفاظت از آنها می‌کند، ضمن اینکه در جهت پیشبرد بازسازی مناطق جنگ زده نیز، استراتژی مناسبی به شمار می‌آید.
گردشگری جنگ می‌تواند چند سویه باشد. از یک طرف سیاهی و پلیدی جنگ‌افروزان را نشان دهد و از طرف دیگر یادآور رشادت‌ها و ازخودگذشتگی‌های مردمان برای دفاع از کشورشان باشد. هدف گردشگری جنگی این است که با نشان دادن ویرانی‌های ناشی از جنگ، حس جنگ‌ستیزی و عواطف انسان‌دوستانه در گردشگران را تحریک کند و از طرف دیگر موجب حفظ تاریخ حماسی یک ملت و کشور شود و درنهایت رونق دوباره‌ای به مناطق جنگ‌زده بدهد، همه این اهداف می‌تواند در بهبود وضع زندگی مردم مناطق جنگ‌زده کمک بزرگی کند.
آنچه گردشگری جنگ را از سایر انواع معمول گردشگری متمایز می‌کند، این است که در این نوع گردشگری علاوه بر اینکه ابعاد اقتصادی در جذب گردشگران مورد توجه بوده و منافع ناشی از آن متوجه کشور مقصد می‌شود، ابعاد فرهنگی آن نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است و انتقال مفاهیم ارزشمندی همچون دفاع، مقاومت، حماسه، فداکاری، وطن پرستی و غیره نیز از این طریق ممکن خواهد بود. از این رو، امروزه متولیان فرهنگی و آموزشی در کشورهای مختلف دنیا توجه ویژه‌ای به موضوع گردشگری جنگ داشته‌اند.
اگر بخواهیم جاذبه‌های گردشگری جنگ را دسته‌بندی کنیم، در کل می‌توانیم از مواردی چون شهرهای تخریب‌شده، جبهه‌ها و مناطق نبرد، موزه‌های جنگ و صلح، ادوات جنگی به جا مانده، یادمان‌های جنگ و قربانیان آن و قبرستان‌های کشتگان جنگ و روستاهای آسیب‌دیده در جنگ نام ببریم.
این نوع از گردشگری وقتی به مرزهای ایران می‌رسد رنگ و بوی دیگری می‌گیرد تکه تکه‌ی مناطق جنگی کشور ما می‌تواند برای هر بازدید‌کننده‌ای یادآور خاطرات غرور‌آفرین و رشادت‌ها و دلیری‌های مردان و زنانی باشد که با کمترین امکانات در مقابل یکی از وحشی‌ترین ارتش‌های جهان ایستادند.
هر گردشگری که از شهر‌ها و روستاهایی که روزگاری هزاران انسان برای دفاع از آن جان خود را بر کف دست گذاشته‌اند، دیدن کند، متأثر خواهد شد. وقتی در کوچه پس‌کوچه‌ها و خیابان‌های شهرهایی قدم میزنند که روزی زنان و مردان ایرانی با پوست و گوشت و استخوان خود تا آخرین قطره خون از سرزمین اسلامی‌شان دفاع کرده‌اند، روحیه تسلیم ناپذیرشان را میبینند و به حقانیت مردم این سرزمین پی می‌برند.
بسیاری از مردم علاقمند به دیدن این مناطق هستند که از آن خاطراتی دارند یا عزیزان‌شان در آن منطقه شهید شده‌اند و حتی کسانی که در دوران جنگ هنوز متولد نشده یا کودک بوده‌اند و خاطره مشخصی از آن دوران ندارند علاقمندند مناطقی که سال‌ها نام‌شان را در کتاب‌ها و رسانه‌ها خوانده یا در فیلم‌ها دیده‌اند، از نزدیک بازدید کنند. همچنین گردشگران خارجی هم که به کشور ما سفر می‌کنند مشتاق هستند که با فرهنگ و تاریخ این سرزمین آشنا شوند. تاریخ، معنویت و حماسه مردمان مناطق جنگی قطعا برای گردشگرانی که به ایران می‌آیند، جالب توجه خواهد بود. بنابراین توسعه گردشگری در مناطق جنگی پاسخی برای جست و جوی گذشته و میراث یک جامعه است و زمینه‌های حفظ و پاسداشت ارزش‌ها و دستاوردهای دفاع مقدس در سطح جامعه فراهم می‌آید.
گردشگری جنگ در ایران دارای پتانسیل پنهان، اما عظیمی است و تلاش همگانی برای عرضه مطلوب آن در مناطق جنگی، شاید حتی یک وظیفه ملی برای ارج نهادن به کسانی باشد که در این راه قربانی شده‌اند.
