گردشگری زاغه نشینی (Slum Tourism) یکی از انواع جدید گردشگری است که بازدید از مناطق فقیر را شامل می شود. گردشگری زاغه نشینی ابتدا در قرن نوزدهم بر محله های فقیرنشین لندن و منهتن تمرکز می شد اما امروزه به طور فزاینده ای در بسیاری از مناطق جهان از جمله هند، برزیل، کنیا، اندونزی، دیترویت و … در حال رونق است.

تاریخچه:

طبق فرهنگ انگلیسی آکسفورد اولین زمان استفاده از کلمه “Slumming” (گردش در مناطق زاغه نشین) سال ۱۸۸۴ بوده است. در لندن، ثروتمندان مردم محلات زاغه نشین از قبیل وایت چاپل یا شوردیچ را بازدید می کردند تا وضعیت زندگی آن ها را مشاهده کنند. در سال ۱۸۸۴ مردم ثروتمند شهر نیویورک بازدید از مناطق باوری (Bowery) و فایو پوینتس (Five Points)، محله مهاجران فقیر را آغاز کردند.

در دهه ۱۹۸۰ در آفریقای جنوبی، ساکنان سیاه پوست تورهایی را سازماندهی کردند تا به سفیدپوستان در دولت های محلی آموزش دهند که مردم سیاه پوست چگونه زندگی می کنند. چنین تورهایی گردشگران بین المللی را که تمایل به یادگیری بیشتر در مورد آپارتاید داشتند، جذب کرد.

در اواسط دهه ۱۹۹۰، تورهای بین المللی به مقصد مناطق محروم کشورهای در حال توسعه برگزار شد. این تورها بسیار محبوب شده و اغلب توسط شرکت های حرفه ای اجرا و تبلیغ می شد. برای مثال در کیپ تاون آفریقای جنوبی، بیش از ۳۰۰ هزار گردشگر هر سال برای بازدید از مناطق زاغه نشین به این شهر سفر می کنند.

پیش از انتشار فیلم “میلیونر زاغه نشین” در سال ۲۰۰۸، بمبئی یک مقصد گردشگری زاغه نشینی بود. مفهوم گردشگری زاغه نشینی به تازگی از سوی رسانه ها و دانشگاه ها مورد توجه واقع شده است. در ماه دسامبر ۲۰۱۰، اولین کنفرانس بین المللی گردشگری زاغه نشینی در بریستول برگزار شد. یک شبکه اجتماعی از افراد فعال در گردشگری زاغه نشینی به وجود آمد.

مقاصد گردشگری زاغه نشینی:

گردشگری زاغه نشینی عمدتا در مناطق شهری کشورهای در حال توسعه انجام می گیرد، اغلب با توجه به نوع مناطق مورد بازدید، نامگذاری می شوند:

• گردشگری شهری (Township Tourism): شهرک های آفریقای جنوبی هنوز هم به دلیل اثرات آپارتاید و تبعیض نژادی به طور محسوسی به حومه های ثروتمند سفیدپوست و شهرک های فقیر سیاه پوست تقسیم می شود.
• گردشگری فاولا: در برزیل
• آسیا: هند
• بمبئی – داراوی (Dharavi) که توسط فیلم میلیونر زاغه نشین مشهور شد.
• تورهای پنهان جاکارتا، پایتخت اندونزی
• تقسیم بندی های اجتماعی یا مذهبی: شهر نیویورک و بلفاست، ایرلند شمالی

گردشگری زاغه نشینی به ویژه در کشورهای توسعه یافته بر مناطق فقیر یهودی نشین تمرکز دارد. گردشگری یهودی نشینی برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ توسط مایکل استفنز (Michael stephens) در مجله فرهنگی- انتقادی PopMatters مورد مطالعه قرار گرفت. گردشگری یهودی نشینی انواع مختلف سرگرمی ها از قبیل رپ گانگستری، بازی های ویدئویی، فیلم، تلویزیون و غیره را شامل می شود که به مشتریان خود اجازه می دهد تا بدون ترک خانه های خود، در داخل شهر رفت و آمد کنند. همانطور که استفنز می گوید: «رسانه های دیجیتال به شبیه سازی های دقیق تری از واقعیت دست می یابند. تلاش برای تغییر هیجانات به تمایلات، نه تنها برای دیدن انفجارهای بزرگتر و بهتر است، بلکه برای عبور از مرزهای نژادی و طبقه ای و تجربه سایر سبک های زندگی می باشد.» گردشگران بین المللی ورودی به نیویورک در دهه ۱۹۸۰ منجر به رونق گردشگری موفق در هارلم شد.

معایب و مزایا:

گردشگری زاغه نشینی موضوعی برای بحث های فراوان است. هر دو نقدها و دفاع ها از این عمل در صفحات روزنامه های برجسته از قبیل نیویورک تایمز، ژورنال وال استریت، لندن تایمز و غیره بیان شده است. نقد اولیه این بود که مخالفان گردشگری زاغه نشینی معتقد بودند که «زندگی فقرا به سرگرمی تبدیل می شود، به گونه ای که زندگی آن ها را لحظه ای تجربه کرده و سپس فرار می کنند. تصاویر گرفته شده توسط گردشگران، باعث از بین رفتن کرامت مردم زاغه نشین می شود.» (Kennedy Odede، یک نویسنده کنیایی در نیویورک تایمز).

تورها برای راهنمایان گردشگری اشتغال و درآمد و فرصتی برای کارکنان هنر و صنایع برای فروش سوغاتی فراهم می کنند و ممکن است باعث سرمایه گذاری در مناطق شوند. مطالعاتی در مورد اخلاق گردشگری زاغه نشینی در حال انجام است و انجمن هایی برای این بحث به منظور پیشبرد گفتگو و ارائه اطلاعات قابل اعتماد ایجاد شده است.