گلابتون دوزی نوعی رودوزی سنتی است که با نخ «گلابتون» انجام می شود. جنس این نخ طبیعی و دارای روکش فلزی زرد یا سفید است. از این نخ با کمک قلاب، نقوش متنوعی را روی پارچه می دوزند.

گلابتون دوزی غالبا روی لباس، یقه، پیراهن، آستین و لبه ی آستین انجام می شود.

تاریخچه:

به روایت تاریخ ، یکصدوپنج سال پیش از میلاد مسیح بنا به یک سنت، دولت چین برای بر سر مهر آوردن همسایه، قطعاتی از پارچه ای زربفت و زردوزی شده را همراه با نمایندگانی به ایران فرستاد و ۷۳۳ سال بعد، یعنی در سال ۶۲۸ میلادی، هنگامی که هراکلیوس دستگرد را تصرف و غارت کرد، گرانبهاترین غنایمی که به دست آورد، زردوزی های ایرانی بود و همین روایت تاریخی باعث شد تا این تصور در اذهان بنشیند که برای اولین بار زردوزی از چین به ایران راه یافته، حال آنکه نتیجه کاوش های باستانشناسی در روسیه حکایت از آن دارد که در سده ی سوم پیش از میلاد زردوزی و تولید پارچه های زربفت در ایران رواج داشته و ایرانیان به وسیله ی نخ های زرین که به ظرافت تابیده شده بود تصویر برگ مو و پیچک را بر روی پارچه ی پشمی دوخته و در قرنهای بعد سوزن دوزی های بیزانس ، همسایه ی ایران، تقلیدی از فرآورده های ایران بود منتها با مرغوبیتی بیشتر و رنگ هایی خیره کننده.

با هجوم مغول ها، عناصر هنر چینی نیز به زردوزی ایران راه یافت و اگرچه هیچ اثری از زردوزی های این دوره در دست نیست، ولی ادامه ی آن قطعا به قرن پانزدهم ، شانزدهم و هفدهم میلادی کشیده چه آنکه شاردن در سیاحت نامه ی خود بارها ظرافت زردوزی ها، گل دوزی های ایرانی را که به زعم خودش برتر از گلدوزیهای اروپائیان و ترکان بوده ستوده است .

گلابتون دوزی از زمان هخامنشیان تاکنون رواج داشته و به کشورهای دیگر صادر می‌شده است و با استفاده از نخ‌های ابریشمی با روکش طلا یا نقره برروی پارچه‌های اطلس، ماهوت، پشم، مخمل و کرباس با نقش‌های اسلیمی ختایی، محرابی، بازوبندی، ترنج و محرماتی تزیین می‌شوند.

روش کار گلابتون دوزی:

ابزار کار بسیار ساده است و عبارتست از دایره ای الک مانند که به آن «کمان» و در زبان محلی کَم می گویند. پارچه را روی کم می کشند، دور دایره را محکم با بند یا کش می بندند تا مانند دف شود، با این تفاوت که به جای دف که دور آن پوست است، دور این کمان، پارچه قرار دارد. بعد از این که پارچه روی کمان محکم شد، نقش را روی آن می کشند. حلقه چوبی بزرگ که پارچه بر روی آن کشیده و محکم بسته می شود، یک قلاب قلاب بافی شماره ۱۲ یا ۱۳ و نخ گلابتون که می تواند طلایی، نقره ای و یا در رنگ های دیگر باشد ابزارهای مورد استفاده در این هنر هستند.

روش کار به این شکل است که هنرمند نخ گلابتون را در زیر کار با دست می گیرد و با دست دیگر که در روی کار قرار دارد توسط قلاب نخ را می گیرد و از زیر کار به روی پارچه می کشد و با انتخاب محل قلاب زدن بعدی، نخ در روی پارچه کشیده و دوخته می شود. شکل ساده ی دوخت زدن شبیه به یک خط زنجیره زنجیره است. با کنار هم قرار گرفتن این دوخت های ظریف بر روی پارچه، طرح زیبایی روی پارچه منتقل می شود. زنان هنرمند بشاگردی با مهارت و سرعت خاصی این کار را انجام می دهند و طرح هایی با ظرافت کم نظیر خلق می کنند. طرح گلابتون می تواند بسیار متنوع باشد و یا از روی طرح های آماده توسط کاربن روی پارچه منتقل می شود و یا توسط ذهن خلاق هنرمند بر روی پارچه کشیده می شود. معمولا هنرمندان در حین کار از منجوق و یا پولک هم استفاده می کنند که باعث زیباتر شدن و تنوع بخشیدن به طرح می شود. در هر طرح معمولا از یک، دو و یا چند رنگ گلابتون با توجه به سلیقه هنرمند استفاده می شود. گاهی گلابتون از خود پارچه بریده شده و استفاده می شود، گاهی هم همان پارچه را برای دوخت شلوار و … به کار می برند.

پس از اتمام طرح، پارچه از روی حلقه چوبی (کمان) جدا می شود و دوخت شلوار و … انجام می شود. این هنر هم برای استفاده خود دختران بر روی شلوارها دوخته می شود و هم انجام آن بخشی از اوقات فراغت دختران جوان را پر می کند. از طرف دیگر برخی از آن ها سفارش می گیرند و کار انجام می دهند که به این شکل به نوعی به اقتصاد خانواده خود کمک می کنند.

مراکز تولید:

گلابتون دوزی یکی از هنرهای استان هرمزگان است که به تازگی در بین دختران بشاگردی رواج پیدا کرده است. این هنر از شهر سندرک و سایر بخش های استان هرمزگان به منطقه بشاگرد وارد شده است. در استان هرمزگان از پارچه های گلابتون دوزی شده برای دوختن لباس های محلی استفاده می شود.

روستاهای اهون، پاهتک، بلبل آباد، درجک، سردشت بشاگرد و … زنان روستایی هنرمندی دارد که در هنر گلابتون دوزی مشهور هستند. زنان و دختران روستاهای بشاگرد معمولا بعد از انجام کار روزانه دور هم جمع می شوند و حدود ۲-۳ ساعتی را همراه با هم به انجام کار گلابتون دوزی می پردازند. کار انجام شده روی پارچه برای دوخت یک شلوار در حدود ۲ هفته تا یک ماه زمان احتیاج دارد.