قلعه اسماعیل آقا یکی از بناهای تاریخی آذربایجان غربی است که در نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی ساخته شده است. این قلعه در ۱۸ کیلومتری غرب ارومیه و حاشیه رودخانه نازلوچای برفراز کوهی قرار گرفته است.
در حال حاضر بخشی از دیوارها و محل دیده بانی قلعه اسماعیل آقا پابرجاست. کاوش های انجام یافته نشان می دهد که در جنب قلعه اسماعیل آقا ، بقایای بناها و قلعه سنگی دیگری که به دوران اورارتویی مربوط است وجود دارد.
در قسمت شمال غربی این کوه دو دخمه به فاصله چند متری از هم در صخره ای کنده شده اند. به نظر می رسد این دو دخمه مقبره های هستند، که به دوران اورارتویی تعلق دارند. در ورودی این دخمه ها به شکل چهار گوش است. دیواره های جانبی و سقف و کف داخل دخمه ها کاملا صاف و صیقلی است.
در پایین کوه و در قسمت غربی آن سه مقبره دیگر نیز وجود دارند. این مقبره ها با سقفی هرمی شکل از سنگ های رسوبی و لاشه ای ساخته شده اند. در داخل یکی از آن ها سنگ قبری به این مضمون وجود دارد: «فی شهر ربیع الثانی سنه ۱۱۱۰ در ایام شاه سلطان حسین عباسقلی خان زیاد اقلی بر مناقشه شیخ سلیمان.»
در زیر زمین داخل مقبره ها، مقبره دیگری قرار دارد که به وسیله دریچه ای از سقف می توان به آن دست یافت. هر چهار مقبره فوق مربوط به دوره صفوی هستند.
آثار موجود این کوه از سه بخش متمایز تشکیل یافته است که به شرح زیر است:
۱) دخمه سنگی اورارتویی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد با حجاری منظم ایوان ورودی، سر در قاب بندی شده سنگی و اتاقی که طاق های محراب مانندی دارد و در انتهای آن دخمه ای است از سنگ یکپارچه تراشیده شده.
۲) بقایای دیواره ها و مقبرههای دوران صفویه.
۳) آثار قلعه اسماعیل آقا که به دوره قاجاریه تعلق دارد. قسمت اعظم دیوارهای آن هنوز پابرجاست، ولی اتاق نگهبانی و سایر واحدهای مسکونی این قلعه خراب شده و آسیب بسیار دیده است. مصالح این قلعه از خشت خام با دیوارهای گلی چینه می باشد
