غار قلایچی که عمیق ترین غار آبی ایران لقب گرفته است در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهرستان بوکان و در مجاورت محوطه باستانی قلعه قلایچی یکی از مراکز تمدن مانایی ها قرار گرفته و از دسته غارهای طبیعی به حساب می آید که در اثر نفوذ آب در طبقات آهکی شکل گرفته و از نظر ساختار غار و کلاس غارنوردی می توان آن را از جمله ی غنی ترین وسخت ترین غارهای مکشوف ایران به شمار آورد.
این غار عظیم با دهانه ای بزرگ به قطر ۸ متر ، سالها با داستانهای فراوان پر رمزو رازترین مکان نامشکوف بوکان بود تا اینکه در سال ۱۳۸۱ نخستین تیم منتخب از کوهنوردان بوکان با جسارت و از جان گذشته گی زیاد موفق به فرود از چاه نخست این غار به طول ۱۱۰ متر شده و توانستند حس کنجکاوی اهالی را تا حدودی ارضا نمایند ، سپس در سال ۱۳۸۴ تیم مجهزتری به سرپرستی زنده یاد مقبل هنرپژو کوهنوردی عضو تیم ملی توانست سه تالار عظیم این غار را بعد از چاه مورد شناسایی و طول مسیر پیمایش شده این غار را به حدود ۳۰۰ متر برساند.
جالب است بدانید که تا شعاع ۴۰ متری دهانه ی غار هیچ سنگی یافت نمی شود و تمامی این سنگ ها را در کف تالار اول می توان یافت. علاوه بر عمق چاه وجود چندین تالار بزرگ و دالان ها،تونل ها،چکنده ها و چکیده ها به جرات می توان گفت که تمامی مشاهداتی که تا کنون در این نوع غارها یافت شده است را می توان به تنهایی در این مجموعه مشاهده کرد.
از دیگر جذابیتهای این غار به ستونهای بلند و متعدد و همچنین چکیده ای که به طرز اعجاب اوری شبیه به کشتی غرق شده تایتانیک است میتوان اشاره کرد که در مرتفع ترین بخش تالار شکل گرفته است.
تالار اول به نام تالار کازیوه نام گذاری شده است که کلمه ای کردی و به معنی شروع صبح میباشد که به دلیل سو سوی نور که از بالای چاه دیده میشود این نام بر آن نهاده شده که براستی اسم با مسمائی است. علاوه بر وجود چند ده استلاگمیت واستالاگتیت بزرگ و تونل ها یی که این تونل ها گاه بن بست و گاه به همدیگر مرتبط هستند در قسمت جنوب غربی خود به حوضچه آبی زلال و روان ختم می شود که به دلیل درصد بالای آهک در آن غیر قابل شرب می باشد.
دومین تالار عمده غار که در دومین دوره کاوشها کشف شده و در آن زنده یاد مقبل هنرپژوه نیز حضور داشت به نام تالار مقبل نام گذاری گردید که این نام در مراحل بعدی بر روی تالار نهاده شد تا با هر بار حضور در غار , مقبل را در کنار خود احساس و جاودانه نگه داریم که با وجود مرواریدهای کف غار ستون های به هم رسیده و تزئینات آهکی کوچک و بزرگ با اشکال مختلف میتوان تالار دوم را با چند طبقه از صفحات سست و به هم مرتبط یکی از تالارهای منحصر به فرد در نوع خود دانست که دسترسی به تالار مقبل مستلزم فرودی ۳۰ متری بوده که این فرود ما را به ابتدای تالار رهنمایی میکند.
با پیگیری و کاوش هایی که در مراحل بعدی برای شناسایی غار صورت گرفت یافتن تالار سوم و چهارم می باشد . تالار سوم که یکی از بزرگترین و یکی از بزرگترین تالار مکشوف ایران است، تالارهای ایران و قدیمی ترین تالار این مجموعه است و به نام تالار کردستان نام گذاری شد که دریاچه ای نسبتا بزرگ در آن قرار دارد که دریاچه به نام دریاچه خزر نام گذاری گردید. تالار چهارم این مجموعه که به سمت شمال و هم جهت با دهنه غار دوکچی است علاوه بر استالاگمیت ها و راهروها و دالانهای متعدد دو دریاچه آب کوچک را نیز در خود جای داده که این تالار به یاد جان باخته گان طوفان کاترینا تالار کاترینا نام گذاری شد. وجود دریاچه ای زیبا و کم عمق به رنگی روشن با یک را هرو باریک در وسط دریاچه دلیل نام گذاری تالار به نام سیروان بود که نام رودخانه ای عظیم در قلب کردستان است.
