موزه تاریخ چای ایران و آرامگاه کاشف السلطنه بنیان گذار صنعت چای ایران یکی از جاذبه های گردشگری لاهیجان است که همه روزه پذیرای بسیاری از گردشگران است. این موزه، تنها موزه تخصصی چای در کشور است که صنعت چای ایران را از ابتدای ورود به کشور تا وضعیت فعلی اش به مخاطبان معرفی می‌کند.
لاهیجان یکی از قدیمی ترین و زیباترین شهرهای استان گیلان است که به “شهر چای” شهرت دارد، زیرا چایکاری در ایران برای نخستین بار به همت “حاج محمد میرزا کاشف‌السلطنه چایکار” در سال ۱۳۱۹ هـ.ق در لاهیجان آغاز شد و به‌سرعت در این شهر و دیگر مناطق سواحل جنوبی دریای مازندران توسعه یافت.
ابتدا بنا به وصیت کاشف السلطنه مزار وی که از مرمر سیاه بود بدون سقف و حفاظ ، در میان بوته‌های چای قرار داشت. اما اندکی بعد مقرر گردید که ۲درصد از درآمد چای، به ساخت مقبره ای در خور شان او اختصاص یابد. از سال ۱۳۳۵ ش بنای فعلی به سبک معماری غربی ، تهیه و به همت انجمن آثار ملی به شکل کنونی با اسکلتی از بتون و نمای سنگ تیشه ای طوسی رنگ با زیربنای ۵۱۲ متر مربع ساخته شد.
کل مجموعه در سال ۱۳۷۱ به سازمان میراث فرهنگی واگذار گردید و سالن مستطیل شکل بزرگی که در جوار مقبره بود به موزه چای ایران اختصاص یافت و کار ساخت موزه نیز در سال ۱۳۷۵ پایان پذیرفت. این مجموعه هم اکنون با داشتن ادوات و وسایل سنتی و تخصصی مربوط به چای و مدارکی مربوط به چگونگی فعالیت‌های پدر چای ایران، همه روزه پذیرای بسیاری از افراد بومی و نیز گردشگران است. در غرب آرامگاه برجی چهارگوش و مربعی شکل، در شرق آن سالن اصلی با دو اتاق به مساحت حدوداً ۱۴ متر مربع قرار دارد. ورودی اصلی در سمت شرق است که به دو اتاق جانبی تالار راه دارد. در اتاق سمت راست، سمت چپ اتاق با پرده ای از نمایش تعزیه و در سمت راست با اسناد و مدارک تاریخی کشف و امتیاز چای و عکس های پدر چای ایران تزیین شده است.
تالار مجموعه هم نمایی چوبی دارد و کف آن با سنگ مرمر فرش شده است. طبقه ای چوبی در تالار اصلی وجود دارد که آن را به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسیم کرده است. غرفه های تالار در سراسر دیوارهای جانبی و به شکل جعبه های آیینه ای انجام شده است. طبقه بندی تالار به موازات ستون های شش گانه آن انجام شده است. در ابتدای تالار دو پلکان چوبی قرار دارد که به طبقه دوم می رسد. در سمت دیگر تالار در طبقه همکف پلکانی سنگی قرار دارد که به مزار پدر چای ایران می رسد.
در موزه تاریخ چای ایران ۵۳۲ قلم اشیای تاریخی ثبت شده است. غرفه‌های این تالار در دیوارهای جانبی و به صورت جعبه آئینه‌ای سراسری ایجاد شده است، در طبقه همکف در داخل ویترینها دو سماور روسی، سینی نقره، انگاره ساخت اصفهان، پیمانه و جعبه چای، چپق کیسه توتون، قهوه‌خوری چینی، مشربه و دست‌نوشته‌های کاشف‌السلطنه در معرض دید قرار گرفته‌اند.
در ویترین های طبقه دوم ظروف سفالی، زیورآلات و اشیای عصر اشکانی و سلجوقی، اسناد و قباله، تسبیح، جاجیم، پیمانه شیر، هاون چوبی، تغار کوچک چوبی، تنگ و غیره به نمایش درآمده است. همچنین مراحل کشت، برداشت نگهداری و پرورش بوته چای و فرآوری و آماده سازی آن نیز در غرفه‌های متعدد نشان داده شده است.
نمای بیرونی موزه به طور کامل با سنگ تیشه ای خاکستری پوشیده شده است. کف سالن اصلی و محوطه مقبره نیز با سنگ مرمر فرش شده است. بر شکاف‌های نیمه‌مدور دیوارهای داخلی، عکس‌ها و اسناد مربوط به شخص کاشف‌السلطنه به دیوار آویخته شده است. سنگ مزار کاشف به رنگ قهوه‌ای در ابعاد ۷۸ × ۱۷۲ سانتی‌متر و با خطّ نستعلیق دارای چنین نوشته‌ای است: “هوالباقی- جایگاه و مزار شاهزاده حاجی محمّدمیرزا کاشف‌السلطنه چایکار است که پس از اتمام تحصیلات در اروپا در سنه ۱۳۱۴ هجری در سن ۳۵ سالگی به سمت ژنرال قنسولی هندوستان رفت و در ضمن توقّف در آن سرزمین، فن زراعت چای را آموخته و این محصول گران‌بها را با هزاران مشقّت به رسم ارمغان به وطن عزیز خود آورده، اول کسی بود که چایکاری را در ایران، وظیفه همِت خود دانسته و تمام عمر علاوه بر خدمات عمده که بر دولت و ملّت نموده، با نهایت سعی در این راه کوشیده و مجددا برای توسعه کشت چای در سن ۶۵ سالگی مأمور به هندوچین و ژاپون شده و در مراجعت از راه بوشهر در روز شنبه ۳۱ فروردین ۱۳۰۸ شمسی دو ساعت بعدازظهر در کُتل ملوب با اتومبیل پرت و این جهان را با جهانی آرزو به جهانیان واگذار و شهید راه وطن شد-۱۳۰۸ شمسی.”
منبع :لاهیجان نیوز
