دونغان‌ها قومی مسلمان و چینی‌الاصل‌اند که عمدتا در شهر «قره کول» قرقیزستان و برخی از مناطق این کشور و همچنین جنوب قزاقستان و ازبکستان ساکن می‌باشند.
شهر قره کول در کناره شرقی دریاچه «ایسیق کول» قرقیزستان واقع شده است که به وسیله مهاجران روس در اواخر قرن نوزدهم میلادی و پس از پیوستن شمال قرقیزستان به امپراتوری روسیه بنیان نهاد شده است.این شهر بسیار زیبا بوده و آثار فرهنگی و تاریخی فراوانی از ملت‌های مختلف مقیم قرقیزستان از جمله مجموعه تاریخی سیاح معروف روسی «نکولای پرژوالسکی»، کلیسای مسیحی و … را در خود جای داده است.
علاوه بر آثار فرهنگی قرقیزی و روسی که نمادهای آن خانه‌های چوبی با کرکره‌های کنده‌کاری شده قرن ۱۹ میلادی است، نمونه‌های زیبای معماری اواخر قرن ۱۹ دونغان‌ها نیز در این شهر فراوان دیده می‌شود که برجسته‌ترین آن‌ها مسجد دونغان است. مسجد معروف دونغان واقع در شهر قره کول به سبک معبد بودایی چینی ساخته شده است و به قرن ۱۹ میلادی برمی‌گردد. تمام رنگ‌های استفاده شده در نمای این مسجد بیانگر تفکرات فرهنگی و دینی دونغان‌ها می‌باشد که بر این اساس رنگ قرمز محافظ انسان در مقابل ارواح ، زرد نماد ثروت و رفاه و سبز به‌مفهوم سعادت دانسته می‌شود.
تاریخ مسجد دونغان در شهر قره کول اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ میلادی بر می‌گردد. در نتیجه قیام سال ۱۸۷۷ حدود ۳۰۰ هزار دونغان در مسیر عبور از گردنه‌های کوهی «توروگارت» در مرز قرقیزستان و چین از دسته‌های نظامی چینی فرار کردند. بسیاری از آنان در برف و سرما و در اثر گرسنگی جان خود را از دست دادند و عده‌ای به شهر قره کول رسیدند و روس‌ها و قرقیزها از آن‌ها به گرمی استقبال کردند.
دونغان‌ها پس از استقرار در این شهر تصمیم به ساخت مسجد گرفتند که سه سال به طول انجامید. به گفته اهالی قره کول، این مسجد بدون استفاده از میخ و یا دیگر اتصالات فلزی بلکه با چوب‌های درخت کاج آبی تیان‌شان، چنار و گردو ساخته شده است.
معمار این مسجد فردی چینی به نام «جو سی» بوده است که مخصوصاً از چین برای احداث این مسجد دعوت شده و با ۲۰ کارگر چینی عملیات ساخت مسجد مزبور را در تاریخ ۱۰ مه ۱۹۱۰ به اتمام رسانده است.
مسجدی که اگر چه ابعاد آن از دیگر مساجد آسیای مرکزی و قرقیزستان بزرگتر نیست اما به دلیل نمای خاص آن که تزئین شده است با تصاویر کنده‌کاری شده انگور، گلابی، انار و هلو، این مسجد تفاوت بسیاری با دیگر مساجد این کشور دارد. به نوعی که تفاوت‌ها و ویژگی‌های آن توجه گردشگران خارجی بسیاری را به خود جلب کرده است.
منبع : فارس
