صنعت گردشگری پس از نفت و خودرو، سومین صنعت بزرگ جهان به شمار می آید. این صنعت در گردش مالی کشورها جایگاه ویژه دارد و در آینده به حتم یکی از صنایع نخست جهان خواهد بود. سال ها قبل مرکز گردشگری شکلی عمومی داشت. باگذر زمان و پیشرفت این صنعت ،کم کم زیر شاخه های تخصصی فراوانی مانند شهر گردی ، گردشگری فرهنگی، آثار باستانی، طبیعت گردی، گردشگری ورزشی و سلامت به آن اضافه شد. در این میان برخی برای برخورداری از سلامت اقدام به سفر به شهر یا کشور دیگری می کردند ، این افراد جزو گروه گردشگری سلامت قرار می گیرند.
گردشگری سلامت
به مسافرت افراد از محل دائم زندگی خود جهت حفظ، بهبود یا حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی ، به مدتی بیش از ۲۴ ساعت و کمتر از یک سال ، گردشگری سلامت اطلاق می شود.
گردشگری سلامت در تقسیم بندی سازمان جهانی جهانگردی، دارای زیر مجموعه های مختلفی است.
به این ترتیب گردشگری سلامت به گروه های زیر دسته بندی می شوند.
گردشگری تندرست
مسافرت به دهکده های سلامت و مناطق دارای چشمه های آب معدنی و آب گرم (اسپاها) برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی و در مواردی که گردشگر بیماری جسمی مشخصی نداشته باشد را گردشگری تندرستی گویند.
گردشگری درمانی
مسافرت به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی(آبهای معدنی، نمک، لجن و غیره) جهت درمان برخی بیماری ها یا گذران دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله ی پزشکی را گردشگری درمانی گویند.
گردشگری پزشکی
مسافرت به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در بیمارستان ها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند. در این نوع از گردشگری سلامت، بیمار ممکن است پس از درمان و معالجه نیازمند استفاده از فضاها و خدمات گردشگری درمانیباشد.
عوامل ظهور
عواملی همچون تغییر در ارزش های مصرف کنندگان ، تغییرات سازندگی، مسن تر شدن جمعیت و مقتضیات سیستم خدمات بهداشتی را می توان عوامل اصلی ظهور گردشگری سلامت دانست. مجموعه ی این عوامل موجب گردیده اند تا گردشگری سلامت در حال حاضر در زمره ی رو به رشدترین انواع گردشگری محسوب شود.
گردشگری سلامت در ایران
گردشگری سلامت تاریخچه ی بسیار کوتاهی در ایران دارد. در حقیقت اولین بار در سال ۱۳۸۲ توریسم درمانی از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت که البته بیشتر رنگ و بوی اشتغال زایی برای دانش‌آموختگان پزشکی داشت. اما کم کم از سال ۸۳ و درست بعد از ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی، توریسم درمانی هم به صورت مستقل در ایران مطرح شد و مورد توجه بیشتری قرار گرفت.
ایران، دومین مقصد گردشگری سلامت
ارزانی خدمات بهداشت و درمان، اصلی ترین دلیل سفر گردشگران خارجی به ایران است که در کنار پیشرفت های علمی پزشکان ایرانی، جایگاه توریسم درمانی ایران را در منطقه ارتقا می دهد.
این در حالی است که بیشتر گردشگران سلامتی که برای بهره مندی از امکانات درمانی به ایران سفر می کنند، مسافران کشورهای عراق، سوریه، لبنان ، بحرین ، عربستان ، تاجیکستان، هند ، آذربایجان و پاکستان هستند و بیشتر رشته های درمانی که مورد توجه آنها قرار می گیرد ، دندانپزشکی ، نا باروری ، جراحی پلاستیک ، جراحی قلب و سرطان هاست.
در سال های اخیر ، ارزان بودن عمل جراحی زیبایی در ایران به قدری سفر توریست های سلامت را به کشور رونق داده که عده ای از مسئولان به فکر راه اندازی تورهای درمانی در این حوزه افتاده اند. به طوری که این تورها علاوه بر تسهیل خدمات درمانی گردشگران، برای آنها هتل رزرو می کنند و تورهایی دو یا سه روزه ای را برای خانواده آنها تدارک می بینند تا با اماکن سیاحتی ایران آشنا شوند. پیشرفت های ایران در درمان فوق تخصصی نا باروری ، اهدای تخمک ، اهدای جنین و فریز و نگهداری جنین هم یکی دیگر از دلایل رشد توریسم درمانی کشور در سال های اخیر است که گردشگران زیادی را به ایران می کشاند.
طبیعت متنوع ایران هم فرصت خوبی است تا گردشگران خارجی از امکانات آب درمانی ، لجن درمانی و گیاه درمانی در ایران استفاده کنند. در حال حاضر بیش از ۲۰۰ چشمه آب معدنی در کشور شناخته شده که خواص درمانی آنها به تایید ستاد توریسم درمانی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رسیده است و این سازمان از چندی پیش اقدام به معرفی این چشمه‌ها از طریق موسسات تحقیقات بین‌المللی کرده و مطالعه روی خواص درمانی این چشمه ها را به تیم های مطالعاتی خارجی سپرده است.
تاثیر گردشگری سلامت در اقتصاد
ایران با داشتن کادر پزشکی قوی و نسبتا همراه با پییشرفتهای پزشکی دنیا و به عنوان کشوری که فهرست ۶۳ کشور مقصد اصلی گردشگران سلامت در دنیا قرار دارد ، در این صنعت از پتانسیل زیادی برای رشد برخوردار است؛ صنعتی که سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در دنیا گردش مالی دارد.
بررسی‌ها نشان می دهد که هر توریست سلامت در ایران ۳ برابر توریسم‌های عادی ارز آوری دارد. به طور دقیق تر ، هزینه‌ای که بیماران خارجی در ایران می‌کنند ، تنها ۳۰ درصد در بخش درمان است و مابقی صرف اقامت و گردشگری می‌شود.
بدیهی است که افزایش سهم از این بازار پر درآمد ، به جز پتانسیل پزشکی ، چه از نظر نیروی انسانی و چه از نظر سخت افزاری ، که کشور ما از آن تا حد زیادی برخوردار است ، الزامات دیگری میطلبد.
رویکردها
مرزهای مشترک با کشورهای مختلف، و حضور روزانه ده‌ها نفر از افراد این کشورها برای استفاده از خدمات درمانی ایران ، نشان از ظرفیتهای بالای این صنعت حتی در حال حاضر دارد.
با این حال ، توجه به افزایش کمی بیمارستان های تخصصی در مناطق مختلف کشور که هدف این نوع گردشگران هستند ، به ویژه در استانهای مرزی، و توجه به کیفیت سخت افزاری و خدمات بهداشتی که الزام مهم حضور و تداوم در عرصه رقابت است ، یکی از مهم‌ترین الزامات این صنعت است.
در کنار این موضوع، به این نکته نیز باید توجه کرد که خدمات پرستاری و مراقبت‌های بهداشتی ، نیز از مهم ترین موضوعاتی است که می‌تواند به گسترش و درآمد زایی این صنعت کمک نماید. لذا خدمات پرستاری و مراقبت‌های بهداشتی باید متناسب با پیشرفت پزشکی در کشور ، پیشرفت نماید.
نکته دیگری که اساسا در کشور ما کمتر بدان توجه شده است ، بحث بیمه افراد است. در کنار بحث گردشگری سلامت ، توسعه بیمه‌های بین‌المللی که هزینه‌های درمان در ایران را برای متقاضیان خارجی این نوع خدمات پوشش دهد ، در دنیای رقابتی ، بسیار حایز اهمیت است. به هر حال باید توجه داشت که بازار هدف این صنعت ، فقط سرمایه داران نیستند و می‌توان با توسعه بیمه ، افراد خارجی با سطح درآمدی مختلف را به سمت درمان در ایران جذب کرد؛ موضوعی که نه تنها از نظر درآمد اقتصادی دارای اهمیت است ، بلکه چنانچه با رویکرد فرهنگی نیز بدان بنگریم ، یکی از راه‌کارهای مهم نفوذ فرهنگی در دنیای اسلام می‌تواند باشد.
سانلی اشراقی
