سرزمین تزارها به‌دلیل تاریخ و تمدن قدیمی و معروف خود همواره مورد توجه انسان‌های ساکن سایر نقطه‌های زمین بوده است. این توجه در زمان کمونیزم هم نه‌تنها فروکش نکرد، بلکه چه در آن زمان و چه پس از آن، رشد کرد. یکی از دلیل‌های این توجه، بی‌شک معماری ساختمان‌ها و برخی شهرهای آن است که بخش قابل توجهی از آن، در کلیساهایش نمود یافته است.
به گزارش خبرنگار ایسنا، برخلاف تصور عموم، کشور بزرگ روسیه در زمان اتحاد جماهیر شوروی و حاکمیت و سلطه‌ی تفکرات کمونیستی و سوسیالیستی هم کلیساها و مسجدهای خود را حفظ کرد؛ و درنهایت، کاربری برخی از آن‌ها را تغییر داد یا از رشد احداث کلیساها و مسجدها جلوگیری کرد. از این رو، از سال ۱۹۹۰ که آن شاکله از هم گسیخت و روسیه‌ی جدید شبیه به روسیه‌ی تزاری موجودیت یافت، یکی از جاذبه‌های گردشگری‌اش شد کلیساها.
ریشه‌ی ساختمان‌های کلیساها در فرم امروزی به چند قرن پیش و دوران رنسانس برمی‌گردد که گویا “ایوان سوم” برای نشان دادن قدرت دولت متمرکز خود برپایه‌ی نوآوری، بهترین معماران را از ایتالیا، برای کار در کرملین به خدمت گرفت.
در واقع در قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی، معماری روسیه نیز دوره‌ی رنسانس را تجربه کرد و از این‌رو، ویژگی‌های سبک ایتالیایی در آن دیده می‌شود که با تلفیق با سبک روسیه، شکل جالبی را به‌وجود آورد که معماری روسیه را به‌طور کل، دگرگون کرد.
ازجمله، کلیسای اعظم دورمیشن با پنج قبه‌ی طلایی که در حدود سال ۱۵۰۰ میلادی ساخته شده، محل تاج‌گذاری تزارهای روسیه بوده و در محوطه‌ی کاخ کرملین و میدان سرخ قرار دارد.
یکی از ویژگی‌های کلیساهای روسیه، علاوه بر استفاده از رنگ‌های تند و گرم، استفاده از قبه و گنبدگونه‌هایی است که اصطلاحا به آن‌ها گنبدهای پیازی‌شکل گفته می‌شود؛ همانند آن‌چه که در کلیسای سنت باسیل در محوطه‌ی میدان سرخ مسکو و در مجاورت کاخ کرملین قرار دارد و عموم گردشگران روسیه، حتما با آن عکس یادگاری دارند.
کلیسای سنت باسیل در مرکز مسکو، تا چند قرن پیش بلندترین بنای این شهر به‌شمار می‌رفته اما در جریان سکولاریزم دوره‌ی کمونیستی، در قامت موزه درمی‌آید. این کلیسا در مجموعه‌ی میدان سرخ مسکو، در سال ۱۹۹۰ در فهرست آثار میراث جهانی روسیه قرار می‌گیرد.
این کلیسا در بلندی و در یک موقعیت استراتژیک، به میمنت پیروزی «ایوان مخوف» بر تاتارها ساخته می‌شود. طبق حکایتی، وقتی ایوان مخوف برای جنگ با تاتارها از مسکو می‌خواسته خارج شود، درحالی‌که تصور عمومی بر احتمال بیشتر شکست او بوده است، مردی تهیدست، از پیروزی او سخن می‌گوید و پیش‌بینی می‌کند که سه روز پس از پیروزی اما پسرش را می‌کشد. می‌گویند وقتی این پیش‌بینی که در زمان مطرح شدن جدی گرفته نشده بود، به واقعیت تبدیل می‌شود، ایوان مخوف دستور می‌دهد این کلیسا به افتخار آن فرد که گفته می‌شود محل زندگی یا حتا مزارش در اینجا قرار داشته، ساخته شود و از آن زمان به کلیسای واسیل مقدس مشهور می‌شود.
همچنین مطرح است که وقتی ایوان مخوف از معماران کلیسا می‌پرسد آیا همانند این بنا را می‌توانید بسازید و آن‌ها با خوشحالی پاسخ مثبت می‌دهند، چشم‌های آن‌ها را از حدقه خارج می‌کند؛ تا هیچ‌وقت نتوانند چنین کاری انجام دهند. هرچند که حدود ۳۰۰ سال بعد مشابه این کلیسا در شهر سنت پترزبورگ ساخته می‌شود.
ضمن آن‌که در قرن نوزدهم، امپراتور فرانسه یعنی «ناپلئون بناپارت» دستور تخریب این کلیسا را صادر می‌کند اما ارتش فرانسه پیش از آن‌که مهلت این کار را پیدا کند، به عقب رانده می‌شود.
کلیسای جامع اسحاق (ایساک)، از دیگر کلیساهای معروف روسیه است که در شهر سنت پترزبورگ قرار دارد. این کلیسا با بنایی عظیم و با گنبدی طلایی، در ابتدای قرن هجدهم، به سبک کلاسیک روسی ساخته و در قرن نوزدهم توسط معماری فرانسوی تجدید بنا شده است. این کلسیا به‌عنوان بزرگ‌ترین کلیسای روسیه، ظرفیت پذیرش ۱۴ هزار عابد را دارد و گردشگران برای تماشای شهر سنت پترزبورگ از نمای بالا، پس از تهیهی‌ی بلیت، حدود ۵۰۰ پله را برای بالا رفتن به سطوح فوقانی آن می‌توانند طی کنند. این کلیسا نیز به‌جز زمان برگزاری برخی مناسبت‌ها و عیدهای مذهبی، کارکرد موزه‌ای دارد.
کلیسای کازان، دیگر کلیسای مطرح در سنت‌پترزبورگ و روسیه است که ساختمان اولیه‌ی آن در ابتدای قرن نوزدهم توسط معماری روس بنا شده است. گویا چند سال بعد، پس از شکست لشگر ناپلئون بناپارت از روس‌ها، غنیمت‌های جنگی و پرچم‌های لشگر مغلوب در این کلیسا جمع‌آوری می‌شود.
پیکر قهرمان روسیه در آن جنگ نیز در این کلیسا دفن شده و مردم روسیه او را بسیار تکریم و سنگ مزارش را زیارت می‌کنند. تندیس‌های نصب شده در ورودی کلیسا نیز به همین قهرمان و یکی از سردارهای آن دوره مربوط است. کلیسای کازان کارکرد مذهبی خود را حفظ کرده و مردم هر روز برای انجام اعمال مذهبی به آن می‌توانند وارد شوند. درواقع سیاست دوره‌ی کمونیستی این بوده که برخی کلیساها یا مسجدها را از کارکرد مذهبی صرف خود خارج کرده، آن‌ها را در مقام موزه، کتابخانه و امثال این‌ها درآوردند. درواقع گردشگران هم در این میان، با حفظ شئونی، مجال می‌یابند که از زیبایی‌های داخلی کلیسا دیدن کنند.
اما کلیسای مطرح دیگر، کلیسای ناجی سنت پترزبورگ یا خون ریخته شده است. این کلیسا که دقیقا مشابه کلیسای سنت باسیل (واسیل مقدس) مسکو ساخته شده، مانند بیشتر کلیساهای یادشده است که گردشگران باید برای ورود به آن و تماشای زیبایی‌های معماری و تزئینی‌شان، ورودیه بپردازند.
کلیسای “بناشده بر خون” یا “قیام مسیح” از دیگر نام‌های این کلیسای ساخته شده در اواخر قرن نوزدهم است. گفته می‌شود «ساخت بنای کلیسا در سال ۱۸۸۳ به‌دستور الکساندر سوم، به‌عنوان یادبودی برای پدرش، تزار الکساندر دوم و در محل ترور او شروع شد.
تزار الکساندر دوم همان کسی بود که در سال ۱۸۶۱ قانون منع رعیت‌داری در روسیه را تصویب کرد. روند پیشرفت کار قدری کند بود و سرانجام در سال ۱۹۰۷ و در دوره‌ی نیکلاس دوم ساخت کلیسا به پایان رسید».
درواقع منع برده‌داری تنها جان «آبراهام لینکولن» را در آمریکا نگرفت، بلکه یکی از تزارهای روسیه را هم به‌شکل مشابهی به کام مرگ فرستاد. از این رو، کلیسای یادشده که به‌عنوان یادبود تزار شهید و در محل ترور او ساخته شده، کلیسای «خون ریخته‌شده» نام گرفته است. کاشی‌کاری‌ها و نقاشی‌های درون این کلیسا برای گردشگران بسیار جذابیت دارند.
در سنت‌پترزبورگ و حوالی آن، کلیساهای دیگری هم قرار دارند؛ ازجمله کلیسایی در شهر پتروف، مقابل کاخ سلطنتی پتر کبیر که تاحدودی شبیه به کلیسای واسیل مقدس در مسکو یا کلیسای خون ریخته‌شده در سنت‌پترزبورگ ساخته شده است.
این کلیسا چند سالی متروکه بود و در حال حاضر عملیات بازسازی آن برای بازگشایی، در جریان است.
کلیسای موجود در قلعه‌ی پترو پاول سنت پترزبورگ، از جهتی، جزو مهم‌ترین کلیساهای روسیه است. قلعه‌ی پتر و پاول را نخستین ساختمان و اثر معماری شهر سنت پترزبورگ می‌دانند که در ابتدای قرن هجدهم با هدف کنترل رودخانه و دسترسی به دریای بالتیک، در یکی از جزیره‌گون‌های این شهر، توسط معمارانی ایتالیایی و آلمانی بنا شد.
در مرکز قلعه، کلیسای پتر مقدس قرار دارد که ساختمان آن با ارتفاع حدود ۱۲۳ متر، هنوز هم بلندترین ساختمان شهر به حساب می‌آید. اهمیت ویژه‌ی این کلیسا از این لحاظ است که آرامگاه تمام امپراتورهای روسیه و خانواده‌های‌شان در آن قرار دارند.
اما ساختمان‌های مذهبی در شهرهای روسیه چون مسکو و سنت پترزبورگ، تنها به کلیساها محدود نمی‌شوند، بلکه کنیسه‌ها و مسجدها، دیگر بناهای مذهبی این شهرها را تشکیل می‌دهند که بعضا قدمت تاریخی و جذابیت توریستی دارند.
مسجد جامع مسکو بنایی تاریخی بود که در ابتدای قرن بیستم با طراحی یک معمار روس ساخته شد. این اثر قدیمی یکی از چهار مسجد فعال پایتخت روسیه بود که در سال ۲۰۰۸ در فهرست میراث فرهنگی روسیه ثبت شد اما در پایان همان سال از این فهرست خارج شد و در سال ۲۰۱۱ به‌بهانه‌ی قدیمی بودن بنا، به‌طور کامل تخریب شد. در پی این تخریب، مسلمانان روسیه دست به اعتراض زدند که در پی آن، مفتی‌های روس دخالت کردند و با وعده‌ی ساختن یک مسجد بزرگ‌تر در همان محل، از گسترش اعتراض‌ها جلوگیری کردند. درنهایت، اخیرا مسجد جامع جدید با ساختمانی وسیع، با حضور «ولادیمیر پوتین» – رییس جمهوری روسیه – و رییس‌جمهوری ترکیه، رییس حکومت خودگردان فلسطین و نماینده‌ی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای مسلمان‌نشین مشترک‌المنافع، گشایش یافت.
این درحالی است که مسلمانان روسیه، مخالف داشتن مسجدی عظیم هستند و ساختن مسجدهای کوچک در محله‌های مختلف را ترجیح می‌دادند.
سنت پترزبورگ هم یک مسجد جامع دارد که مانند مسجد جامع مسکو، در اوایل قرن بیستم ساخته شده است. مسجد جامع سنت پترزبورگ با ظرفیت حدود پنج هزار نفر جمعیت، در زمان ساخت، بزرگ‌ترین مسجد اروپا لقب گرفته و هم‌اکنون نیز در مناسبت‌های مذهبی، نماز جماعت‌های پرشماری در آن برگزار می‌شود.
برای پیدا کردن این مسجد که در نقشه‌ی گردشگری شهر گردشگرپذیر سنت پترزبورگ (لنین‌گراد) هم آمده، کمی باید جست‌وجو کرد و معمولا کمتر فردی در درون آن دیده می‌شود؛ جز معدودی که در حال گذر، برای نماز خواندن به آن مراجعه می کنند. مناره‌های ۹۴ متری این مسجد، هم‌اکنون در حال بازسازی هستند.
منبع : ایسنا