زندان قصر اولین زندان متمرکز تهران بود که در زمان رضاشاه در محل قصر قاجاری که مجموعه‌ای از ساختمان‌های قدیمی و متروکه بود، بنا شد. این زندان تا زمان احداث زندان اوین تنها زندان پایتخت بود که پس از انقلاب محل حبس زندانیان غیر سیاسی شد و ظرفیت بیش از ۱۲۰۰ نفر را داشت که در مقاطعی بیش از ۱۰ هزار زندانی سیاسی در سال های قبل از انقلاب اسلامی در آن زندانی بودند. تا سال ۱۳۸۳ از این زندان استفاده می شد اما در این سال این زندان تعطیل شد و شهرداری تهران شروع به تخریب بخش هایی از آن کرد.
در همین حین با مخالفت برخی افراد جلوی تخریب این زندان گرفته و سپس به عنوان اثر ملی در سازمان میراث فرهنگی ثبت شد. این زندان از سال ۹۱ به باغ موزه تبدیل شد و در طرح جدید آن قرار شده به تدریج بخشی از فضای آن به هتل زندان و جاذبه گردشگری جدید در ایران تبدیل شود. جاذبه گردشگری که به گردشگری سیاه معروف است و طراحانش به دنبال این هستند که مکانی باشد برای ماجراجویانی که می خواهند در فضای زندان اقامت داشته باشند. فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم این نوع گردشگری را اینطور تعریف کرده است: “گردشگری سیاه سفر به پایگاه های گردشگری خاص برای تجربه رنج مرگ است.”
این برای اولین بار است که در ایران قرار شده به چنین جاذبه گردشگری توجه شود و قبل از عمومیت یافتن آن تعدادی از نویسندگان، شبی را در سلول های بند سیاسی باغ موزه قصر سپری کردند. غلامرضا امامی، مهدی غنی، علیرضا محمودی ایرانمهر، محسن هجری، هادی خورشاهیان، مهدی رجبی، جعفر توزنده جانی، رضا خوشدل راد و مرتضی برزگر از جمله نویسندگانی بودند که در این طرح شرکت کردند .
در این شبیه سازی، لباس ها، غذاها، نحوه برخورد زندانبانان، عبور و مرور همراه با افکت صداها بازسازی شد تا اولین مهمانان هتل زندان قصر در شرایطی نزدیک به واقعیت زندگی کنند. در آینده نیز قرار است این زندان پذیرای مهمانان دیگری باشد که قصد دارند طعم اقامت در اولین هتل زندان ایران را بچشند.
محمدرضا سعیدی، مدیر باغ موزه قصر درباره این پروژه که برای نخستین‌بار در ایران اجرا می‌شود، توضیح داد: هتل زندان قرار نیست یک هتل لوکس پنج ستاره باشد، بلکه قرار است جاذبه‌ای در گردشگری سیاه برای ماجراجویانی باشد که دنبال فضاهای متفاوت هستند و می‌خواهند در فضای زندان اقامت داشته باشند.
او با بیان این‌که مشابه این پروژه در برخی از کشورهای اروپایی اجرا شده است، افزود: ما با مشارکت دانشگاه جامع علمی کاربردی، پژوهش و تحقیقاتی را روی این پروژه آغاز کردیم. الگوهای خارجی در این‌باره وجود دارد، اما نمی‌خواهیم از آن‌ها برداشت کنیم، باید تحقیقات بیشتری داشته باشیم، ضمن آن‌که لازم است مجوزهایی برای انجام این کار گرفته شود.
سعیدی در ادامه گفت: مجموعه زندان قدیم قصر دو ساختمان دارد که یک ساختمان کامل به همراه بخشی از ساختمان دیگر، به وسعت دو هزار متر مربع از کل مجموعه به این هتل اختصاص می‌یابد.
به گفته او، در تبدیل این زندان به هتل، معماری بنا به هیچ‌عنوان تغییر نمی‌کند، چرا که هدف صرفا ایجاد یک هتل زندان است، نمونه‌ای که در بسیاری از کشورها یک شکل عملی دارد.
وی از این طرح به عنوان یک خلاقیت و نوآوری در ایجاد جاذبه‌های گردشگری یاد کرد و افزود: ما می‌خواهیم این بنا از حالت یک جاذبه‌ی موقت خارج شود و طرح‌هایی در آن به اجرا درآید تا مردم در آن حضور مداوم داشته باشند.
مدیر باغ موزه‌ی قصر اضافه کرد: این طرح هم سبکی از گردشگری است که با حوزه‌ی آسیب‌های اجتماعی در ارتباط است و بسیاری از افراد با قرار گرفتن در چنین فضایی می‌توانند تجربه‌های متفاوت و واقعی‌تری را بدست آورند، مثلا نویسنده‌ای که می‌خواهد درباره‌ی زندان و مسائل مربوط به آن بنویسد می‌تواند در این زندان اقامت کند تا با قرار گرفتن در فضایی مشابه به آنچه می‌اندیشد برسد.
سعیدی گفت: افق ما در اجرای این پروژه آن است که گردشگران با مراجعه به این هتل، فرمی را تکمیل می‌کنند، مثل هتل‌های دیگر و سپس اعلام می‌کنند؛ می‌خواهند بازداشت شوند. ما برای آن‌ها ساعت، نوع و حتی ظرف غذا، ساعت هواخوری، نوع آموزش و دیگر برنامه‌های مرتبط با چنین محیطی را تعیین می‌کنیم و فرد در یک فضای مشابه با زندان قرار می‌گیرد. البته اینجا قرار است یک هتل باشد نه زندان.
