مسجد سردار یا ساعتلو یکی از مساجد تاریخی شهر ارومیه است که در عهد قاجاریه توسط عبدالصمد خان پدر آقا محمد جد اعظم عظیم السلطنه سردار ساخته شده است.
سردار در سال ۱۳۳۰ هجری قمری به مرمت این بنا همت گماشت و در سال ۱۳۳۱ هجری قمری توسط وی ساعت بزرگی سر در آن نصب شده است و به همین دلیل این بنا به مسجد ساعت (ساعتلو) نیز معروف است.
مسجد سردار از دو قسمت مجزا تشکیل شده است: قسمت اصلى و مهم مسجد را شبستان بزرگ آن تشکیل مى‌دهد. شبستان داراى طرح مستطیل به طول ۲۲ و به عرض ۱۸ متر است. در گوشهٔ جنوب شرقى شبستان که از حالت مستطیل خارج شده، ۱۲ ستون سنگى هشت ضلعى وجود دارد که سرستون‌هاى آن به شیوه مقرنس، تراش داده شده و زیبایى خاصى به مسجد بخشیده است.
انتهاى شبستان بزرگ، شبستان کوچک قرار دارد که با یک ورودى به داخل شبستان اصلى راه دارد. ابعاد طول و عرض آن ۱۲×۱۰ متر است و از نظر شکل همانند شبستان بزرگ است، ولى ساده و بدون تزئین و آرایش. یک محراب آجرى ساده نیز در ضلع جنوب آن ساخته شده است.
تمام مصالح به کار رفته در مسجد سردار ، به استثناى ۱۲ ستون شبستان، از دیوارهاى طرفین تا قسمت‌هاى طاق و پوشش سقف، همه از آجرهایى به ابعاد ۵×۲۲×۲۰ سانتىمتر است که با ملاط گچ و خاک ساخته شده است. در انتهاى شبستان (قسمت غربى) که متصل به شبستان کوچک است با تخته‌کوبى حدود یک فرش‌انداز را به صورت بالکن چوبى جهت استفاده بانوان در آورد‌ه‌اند که بیشتر قسمت‌هاى این بالکن چوبى را با نقاشى و نوشته تزئین کرده‌اند.
قسمت پایین دیوارهاى شبستان بزرگ، مانند ازاره اکثر مساجد قدیمى، تا ارتفاع یک متر با کاشى‌هاى سبز رنگ به ابعاد ۲۰×۲۰ سانتىمتر پوشانیده شده است. بالاى ازاره مذکور، دور تا دور مسجد را یک حاشیه باریک به اندازه عرض یک کاشى با کاشى‌هاى هفت رنگ، شامل نقوش گل و بوته با رنگ‌هاى زرد و صورتى، آبى، سبز و سفید پوشش داده‌اند. بقیهٔ دیوار در چهار طرف فاقد هر گونه اندود و تزئین است. طاق‌هاى سقف شبستان را با رنگ سبز رنگ‌آمیزى کرده‌اند و فرم چیدن آجر رواق‌ها نیز با مهارت انجام گرفته است. البته در سالهاى اخیر تمام فضاهاى داخلى سقف مجدداً سفیدکارى شده است. تزئین چشمگیر و جالب این مسجد به شکل تراش ستون‌هاى سنگى شبستان بزرگ و سر ستون‌هاى مربع آنها که به شیوهٔ قطاربندى نزدیک به مقرنس تراش داده شده‌اند، مربوط مى‌شوند. در سالهاى اخیر، ضمن دستکارى دیگر قسمت‌هاى مسجد، روى ستون‌ها و سرستون‌ها را با رنگ روغن نقاشى کرده‌اند که خوشبختانه هیچگونه آسیبى بدان‌ها نرسیده است.
نور شبستان بزرگ از دو ضلع شمالى و جنوبى ساختمان تأمین مى‌گردد؛ پنجره‌هاى اصلى در ضلع شمالى تعبیه شده‌اند و طاق به وسیلهٔ یک تیغهٔ باریک به دو قسمت تقسیم شده است که در هر قسمت یک پنجره نصب کرده‌اند. پنجره‌هاى شبستان در اصل چوبى بوده است و در بالاى آن نورگیرهاى کوچک (روزن) وجود داشته، ولى اخیراً پنجره‌ها را تعویض کرده‌اند و به جاى آن ها پنجره‌هاى آهنى نصب کرده‌اند که در نتیجه روزن‌ها بسته شده است. در بالاى طاق‌هاى ضلع جنوبى، نورگیرهاى مدور کوچکى نیز تعبیه شده است.
آدرس: خیابان امام خمینی و امتداد راسته غلام خان
اگر مسافر شهر ارومیه باشید پیشنهاد می کنیم از مسجد سردار نیز دیدن فرمایید.
