کلیسای سیر یا “مارسرگیز” یکی از بناهای تاریخی و مذهبی استان آذربایجان غربی است که در دامنه کوه سیر و در ۵ کیلومتری شهر ارومیه نزدیک تفرجگاه بند واقع شده است.
این کلیسای سنگی بسیار مستحکم بوده و تمام دیوارها و سقف آن از سنگ های نامنظم به صورت ماهرانه ساخته شده است که یکی از ویژگی های جالب کلیسای سیر محسوب می شود.
کلیسای سیر ارومیه در زمان ساسانی به دستور زن مسیحی خسرو پرویز، پادشاه ساسانیان، به نام شیرین احداث شده است. به روایتی نقل میکنند که در زمان «ماکسی میانوس» – امپراطور روم (۲۱۰ الی ۲۳۰ میلادی) – فردی به نام سرکیس که از رجال برجسته دربار بوده، به علت گرویدن به آئین مسیح مورد خشم و غضب امپراطور قرار می‌گیرد و با بی‌اعتنایی به فرمان امپراتور که مبنی بر ترک آئین مسیح و بازگشت به کیش بت‌پرستی بود، هفتم اکتبر ۲۱۵ میلادی به قتل می‌رسد.
در زمان خسرو پرویز نبردی سخت بین ایرانیان و رومیان در گرفت. شیرین، ملکه پادشاه که دختر پادشاه ارمنستان هم بود، نذر کرد که اگر شاه ایران بر رومیان غلبه نماید کلیسایی به نام مارسرکیس بنا کند و چون رومیان مغلوب شدند و قسمت بزرگی از مناطق آذربایجان و ارمنستان به تصرف ایرانیان درآمد، شیرین کلیسای مارسرکیس را در کوه سیر بنا کرد.
این بنا از دو قسمت تشکیل شده که شامل ورودی نسبتا کوتاه و سالن اول نیایش و محراب و اتاق های اطراف آن است. و قسمت بعدی، سالن دیگری است که به موازات سالن اول و اتاق های کوچکی که به پشت محراب ارتباط دارند قرار گرفته است.
نمای داخلی هر دو سالن ساده بوده و با اندود گچ پوشانده شده و رنگ آمیزی گردیده است. پوشش سالن ها به صورت طاق و گهواره ای و به شکل نیم بیضی و یادآور معماری دوره باستان است. در قسمت پشت ساختمان کلیسا و متصل به آن فضای کوچکی قرار دارد که شامل یک اطاق و دخمه ای در زیر آن است که به منزله چله خانه کلیسا محسوب می شود.
نام اصلی این کلیسا مارسرگیز است که از کلمه مار به معنی حضرت یا صاحب و سرگیز لغت یونانی سن جرج می باشد که در واقع محل دفن مارسرگیز است.
کلیسای سیر که دارای ارزش مذهبی زیادی است، زیارتگاه عموم مسیحیان، اعم از ارامنه، آشوری، کاتولیک و پروتستان است. مسیحیان مقیم ارومیه و روستاهای اطراف اعتقاد زیادی به آن دارند و هر سال از خرداد تا آبان، نذورات و صدقات خود را به صورت قربانی گوسفند طی مراسم جالبی با شرکت روستائیان روستای سیر و دهات آشوری اجرا میکنند.
