سرویس خبری روزنامه ارک – پناهگاهـهـای زیـرزمـیـنـی و باستانی تازه کشف شده در اسفراین ظـرفـیـت زیـادی بـرای تبدیل به مجموعه تاریخی وگردشگری دارند این در حـالـی است که میراث فرهنگی حتی برای حـفـاظـت از ایـن آثـار کمبود نیرو دارد . در استان خراسان شمالی در شـمـال شرق کشور یک هزار و ۹۴ اثر تاریخی شناسایی شـده وجـود دارد که تاکنون ۴۶۳ اثر از این تعداد در فهرست آثار ملی بـه ثبت رسیده است . اسفراین در جنوب این استان از جمله مناطق باستـانـی کشـور محسوب می شود که در شهر قدیم آن از قرون پیش از اسـلام تا قاجاریه تقریبا همواره مردمانی به صورت شهرنشین در آنجا ساکن بوده اند . در این سرزمین باستانی هر از چند گاه گوشه ای از ذخـایـر و زخارف تاریخی رخ عیان می کند و تمـدن و سـرگـذشـتـی جدید سر از خاک بیرون می آورد، در جدیدترین مـورد مـاه گذشته بود که دو پناهگاه زیرزمینی مربوط به قرون چـهـار و پنج هجری در بخش بام و صفی آباد از تـوابـع شـهـرسـتـان اسفراین کشف شدند پناهگاه هایی که در نزدیکی تپه باستانی بام قرار گرفته اند و همین موضوع نیز این گمان را بـه وجـود می آورد که سکونتگاه مزبور فراتر از این دو پناهگاه است . دالان هایی زیرزمینی که برای قرن ها پناهگاه مردم منطقـه در برابر هجوم بیگانگان و ناامنی های متداول بوده اما گذر زمـان و خاک روزگار به مرور آن را از نظرها پنهان کرده بود . این سکونت گاه ها بر اثر کنجکاوی غارنوردان و نفوذ آنها بـه یک حفره کشف شده اند، غارنوردانی که با ورود به حفره ای مرموز ۶۰ متر را به صورت سینه خیز طی کرده و در انـتـهـای مسیر موفق به کشف این دو پناهگاه زیر زمینی شده اند . یک کارشناس که خود موفق به ورود به این پـنـاهـگـاه هـای زیرزمینی شده بود در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد کـه سکونتگاه های مزبور از نظر ویژگی های ظـاهـری شـبـاهـت زیادی به کاریز کیش دارند . پناهگاه های دستکند مأمن گذشتگان در برابر هجوم دشمنان مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسـان شمالی نیز در مورد کشف این پناهگاه هـای زیـرزمـیـنـی می گوید : دو پناهگاه مزبور که مربوط به قرن چهارم و پنجم هجری هستند در بخش بام و صفی آبـاد شهرستان اسفراین کشف و شناسایی شده اند .
آدینه محمد سویدانلویی با اشـاره بـه ایـن کـه دالان هـای زیرزمینی مزبور در آن دوران پناهگاه مردم در بـرابـر هـجـوم بیگانگان و ناامنی و آشوب های سیاسی بوده است، می افزاید : پناهگاه های کشف شده دارای چـنـدیـن دالان زیـرزمـیـنـی دستکند هستند که این دالان ها نیز از چند راهرو و اتاق هـای جانبی تشکیل شده اند . کمبود نیرو برای حفاظت از پناهگاه های کشف شده وی البته از بیان محل دقیق این پناهگاه های زیرزمینی به منظور تهیه عکس و بازدید خودداری می کند و دلـیـل آن را هـم کمبود نیروی حفاظتی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی برای حفاظـت از ایـن امـاکـن اعلام می کند . سویدانلویی اظهار می کند: اگر محل و موقعیت این پناهگاه ها اعلام شود در چشم به هم زدنی حفاران غیرمجاز از مـنـاطـق مختلف به این اماکن هجوم برده و تا ویرانی کامل و زیر و رو کردن تمام بخش ها برای یافتن اشیا قیمتی، بیخیال این منطـقـه نمی شوند .
بقایای دوره تیموری در دالان های زیرزمینی اسفراین معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستـی و گردشگری خراسان شمالی هم که خود سرپـرسـتـی گـروه باستان شناسی برای شناسایی دو پناهگاه زیرزمینی کشف شده در اسفراین را بر عهده داشته، در گفتگو با خبرنگار مهر، ایـن پناهگاه ها را بسیار باارزش ارزیابی می کند . علی اکبر وحدتی می افزاید : یکی از این دو پناهگاه در یـک برجستگی طبیعی از جنس کنگلومرا به ارتفاع بیش از ۳۰ مـتـر از سطح دشت مجاور حفر شده که سطح این تپه تقریبا مسطح بوده و پیش از این بقایای یک استقرارگاه باستانـی بـه ابـعـاد حدود ۵۰ متر در آن کشف شده و در فهرست آثار ملی نیز بـه ثبت رسیده بود . وی اظهار می کند : پناهگاه مزبور در زیر همین تپه حفر شده و دارای چندین اتاق، پستو و راهروهای فرعی است که در زمان حمله دشمنان و ناامنی ها اهالی منطقه برای حفظ جان و مـال خود از آن به عنوان محل زندگی موقتی استفاده می کردند . وحدتی می افزاید : در یکی از پناهگاه های زیرزمینـی کشـف شده راهروی ورودی به دو شاخه جنوبی و شمالی تقسیم مـی شود که در این محل یک هواکش به صورت عمودی تا سطح زمین بالا رفته تا امکان تهویه و ورود نور به فضا فراهم شود . وی در مورد دیگر پناهگاه کشف شده نیز اظهـار مـی کـنـد : پناهگاه دیگر یک دالان زیرزمینی دستکند است که چـنـدیـن راهرو و اتاق جانبی دارد و ورودی این دالان نیـز چـاهـی بـه عمق پنج متر است که پس از پایین رفتن از چاه به فضای بازی رسیده و آن گاه این فضا به یک راهرو چند قسمتی و چندیـن اتاق مختلف ختم می شود.
مهر
