رشد حفاری‌های غیرمجاز در محوطه‌های و تپه‌های تاریخی کشور روند تصاعدی پیدا کرده است. روزانه ده‌ها محوطه با اهمیت به‌بهانه دستیابی به آثار تاریخی تخریب می‌شوند بدون آنکه نهادی قدرتمند مانع از فعالیتهای مخرب قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز شود. باستان‌شناسان می‌گویند، ضعف سازمان میراث‌فرهنگی در چگونگی برخورد با حفاران و سودجویان آثار تاریخی سبب شده دانش باستان‌شناسی ایران بیش از هر زمان دیگری مورد تهدید قرار گیرد.
این‌روزها حفاری غیرمجاز و قاچاق اشیاء تاریخی درحالی از کنترل اداره‌های میراث‌فرهنگی استان‌ها خارج شده است که گفته می‌شود یگان‌حفاظت از میراث‌فرهنگی نیز بدون داشتن نیروی انسانی و بودجه کافی از عهده حفاری‌های غیرمجاز بر نمی‌آید. موضوعی که باستان‌شناسان از آن به‌عنوان تهدید جدی دانش باستان‌شناسی نام می‌برند.
به‌گزارش CHN، بسیاری از بزرگترین و مهمترین محوطه‌های باستانی ایران بدون‌آنکه از سوی دستگاه یا اهرمی قدرتمند مورد حمایت و نظارت جدی قرار بگیرند درحال نابودی‌اند. باستان‌شناسان معتقدند، ضعف سازمان میراث‌فرهنگی در تقویت و رشد بی‌رویه قاچاق و حفاری غیرمجاز تاثیر به‌سزایی داشته چنانچه هم‌اکنون از مهمترین تپه‌ها و لایه‌های باستانی کشور جزء حفره‌های متعدد و گودال‌‌های عمیق چیزی دیگری باقی نمانده است.
«مهدی رهبر» باستان‌شناس پیشکسوت در این رابطه به خبرگزاری میراث‌فرهنگی می‌گوید: «حفاری‌های باستان‌شناختی باید بخش کوچکی از برنامه‌های سازمان میراث‌فرهنگی را تشکیل دهد. درحال‌حاضر رشد بی‌رویه قاچاق و حفاری غیرمجاز ضرورت حفاظت را دوچندان می‌کند.»
او فرهنگ‌سازی و اجرای قانون توسط نیروی حفاظت را دو عامل مهم برای جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز می‌داند. به‌گفته رهبر، پیش از انقلاب میزان حفاری‌های غیرمجاز به‌شدت حفاری‌های کنونی نبود. درحال‌حاضر اگر دولت برای سازمان میراث‌فرهنگی اعتبار و نیرویی تامین نکند کارکرد این نهاد علمی به محاق می‌رود.
این باستان‌شناس پیشکسوت به فلزیاب‌ها و سربازانی که در یگان حفاظت مستقر هستند اشاره می‌کند و می‌افزاید: «از یک سو ما با میزان بالای تبلیغات فلزیاب در شهرها و محوطه‌های تاریخی مواجه هستیم و از سوی دیگر شاهد آن هستیم که بسیاری از سربازهایی که در یگان حفاظت مستقر هستند و وظیفه پاسداری از محوطه‌ها را برعهده دارند در کادر اداری مشغول به فعالیت هستند.»
او تاکید دارد، موضوع مربوط به محوطه‌های تاریخی صرفا مربوط به یک نهاد نیست، در این رابطه باید تمامی نهادها و ارگان‌های کشور همکاری کنند و نقش مردم نیز در جلوگیری از قاچاق و حفاری‌های غیرمجاز بسیار موثر است.
میراث‌فرهنگی ضعیف‌تر می‌شود، حفاران غیرمجاز قویتر!
«فرزاد فروزانفر» انسان‌شناس و یکی از متخصصان پیشکسوت است که سنگ‌بنای انسان‌شناسی را در سازمان میراث‌فرهنگی پایه‌گذاری کرد. او معتقد است، ساختار و عملکرد سازمان میراث‌فرهنگی در یک دهه گذشته بسیار ضعیف شده است. این درحالی است که حفاری غیرمجاز و قاچاق اشیاء تاریخی به‌شدت تقویت و رشد قارچ گونه‌ای پیدا کرده است.
این انسان‌شناس ادامه می‌دهد: « در طی سالهای اخیر بودجه میراث‌فرهنگی تحلیل رفته است، به‌طوری‌که این سازمان توان فعالیتهای مرمتی و حفاظتی را ندارد و در این میان یگان حفاظت نیز اختیارات اجرایی و حمایتی ندارد.»
او معتقد است، افزایش توان اجرایی در سازمان میراث‌فرهنگی می‌تواند بسیاری از مشکلات از جمله حفاری‌های غیرمجاز را حل کند. این اتفاق نیاز به حمایت جدی دولتی در تمامی بخش‌ها دارد.
