معبد داش کسن بنایی صخره‌ای است که در حاشیه روستای ویر در حدود ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر تاریخی سلطانیه (زنجان) واقع شده است.
معبد سنگی داش کسن یکی از بی نظیرترین معابد ایران است. معبدی است با طرح اژدها که وقتی گردشگران آن را می بینند تصور می کنند با معبدی چینی روبرو هستند (چین ایران)؛ اما این اثر تاریخی یادگاری از دوره ایلخانیان است.
بنای داش کسن به دو نقش برجسته اژدها و چند محراب اسلامی در دو سمت آن و به قرینه یکدیگر مزین است. نمونه‌های مشابه نقش‌های اژدهای آن در جای دیگری از ایران دیده نمی‌شود. طبق نظر برخی باستان شناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام می‌رسد که در زمان ایلخانان نقوشی از جمله اژدها بر آن افزوده شده‌است.
شکل گیری معبد داش کسن پس از مرگ ارغونشاه، با پشتکار الجای خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده آغاز شد، ولی به پایان نرسید.
داش کسن از نظر نقشه و نقوش تزیینی یکی از باارزش ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای در تاریخ معماری ایران به شمار می‌رود. در این معبد نقوشی از هنر چینی به کار رفته‌است. نقش های اژدها به طول ۵ متر و عرض ۱٫۵ متر بزرگ ترین نقوش تزیینی این معبد است. دیگر نقوش تزینی معبد داش کسن، طاقچه‌های فاخری است که در ضلع شرقی و غربی معبد در کنار نقوش اژدها کنده شده‌اند. این طاقچه‌ها مُقَرنَس های زیبایی دارد. همچنین نقوش اسلیمی که ماهرانه تراشیده شده‌اند با طرح‌های متنوع در آن دیده می‌شود. در ساخت این معبد تقارن طولی در نظر بوده و این تقارن در کلیه بخش های معبد به چشم می‌خورد.
معبد تاریخی داش کسن از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشراف دارد. این معبد در کنار شهر قدیم سلطانیه با گنبد رفیع آن، آرامگاه چلبی اوغلو و آرامگاه ملاحسن کاشی، در مجموع محور فرهنگی تاریخی سلطانیه را تشکیل می‌دهد.
راه رسیدن به معبد داش کسن در سال ۱۳۸۹ زیرسازی شده و تا خود معبد راهی خاکی اما صاف و ماشین رو است. در طی مسیر تابلوها نشان دهنده راه هستند و نیز امکانات رفاهی برای گذراندن شب نیز کم و بیش فراهم شده است. در کنار معبد یک کانکس کوچک و نمازخانه نیز وجود دارد که نگهبان معبد در آن زندگی می‌کند.
معبد داش کسن در میان گردشگران به «معبد اژدها» هم مشهور است.
در حال حاضر آثار زیادی از شکل نخست معبد داش کسن باقی نمانده و تنها سنگ‌های بزرگ و پراکنده در گوشه کنار معبد دیده می‌شود. محدوده معبد اژدها مستطیلی و به ابعاد تقریبی ۱۰۰ متر در ۵۰ متر است که یک قسمت از آن به واسطه حفاری در تپه ایجاد شده‌است. معبد در دامنه تپه‌ای قرار داشته و مشرف به دشت های وسیع و زیبایی است.
مجموعه تاریخی داش کسن مرکب از ایوان‌ها، نقوش برجسته و محوطه‌های باستانی است که در جهات مختلف به ویژه نقش حجاری شده اژدها، منحصر به فرد و قابل توجه است. آثار به جای مانده در محل این احتمال را قوت می‌بخشد که ایلخان مغول “ارغون” پیش از گرایش به دین اسلام، اقدام به ساخت این معبد نموده‌است. تاثیر متقابل ایران و چین در این مکان مشهود است و تلفیق طرح‌های اسلیمی و نقش اژدها این موضوع را متذکر می‌شود.
منبع: بیتوته
