چاه مرتاض علی در ورودی شهر شیراز بر بالای تپه‌ای مشرف به دروازه قرآن بنا شده است، برای رفتن به آنجا باید پلکان گهواره دید (کوهی مشرف به دورازه قرآن) را که از بوستان کوهپایه شروع می شود پیمود و بعد از رسیدن به گهواره دید از طریق راه پیاده رو سنگلاخی که بر بالای کوه از طرف گهواره دید به سمت مشرق کشیده شده پیش رفت و بعد از طی حدود ۷۰۰ متر خاکی به آنجا رسید.
چاه مرتاض علی دارای چند اطاق و ساختمانی قدیمی به سبک زمان صفویه است و مصالح ساختمانی آن از سنگ و ساروج می باشد.
حدس زده شده که این بنا یکی از پرستشگاههای زرتشتیان بوده که پس از اسلام با احداث محرابی به صورت عبادتگاه اسلامی در آمده است. در زیر طاقنمای این ساختمان چاه و سردابه مانندی وجود دارد که به صورت مورب و کج در دل سنگ کوه ایجاد شده و دارای پله هایی ناهموار و شیبی تند و دهنه ای تقریبا تنگ دارد. در انتهای آن محوطه‌ای است تقریبا باز و خنک که آب چکه‌ای هم حوض آن را پر می کند.
باستان شناسان می گویند این مکان و چاه آن معبد زرتشتیان و حکام قبل از اسلام بوده است که پس از اسلام به محل عبادت و ریاضت عارفان و مرتاضان تبدیل شده است. گروهی از مردم نام این محل را بر گرفته از فردی به نام “مرتاض علی” میدانند که او در این مکان به عبادت و ریاضت مشغول بوده است و معتقدند که در ته این چاه مدفون است. گروهی هم این مکان را قدمگاه حضرت علی (ع) دانسته و به آن “چاه مرتضی علی ( ع )” می گویند. اما این باور نمیتواند چندان صحیح باشد. این کوه به تفرجگاهی برای اکثر مسافران شهر شعر و ادب تبدیل شده، اگر شما هم در سفر به شیراز برای استراحت به این تفرجگاه پناه آوردید سری هم به چاه مرتاض علی بزنید.
