قلعه ضحاک (آژدهاک) یا داش قلعه در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان هشترود در استان آذربایجان شرقی واقع شده و نام محلی آن “نارین قالا” است. این مجموعه باستانی در محوطه کوهستانی سرمهلو و در احاطه دو رودخانه قرانقو و شورچایی واقع شده است. این مجموعه همچنین یکی از عظیمترین محوطههای باستانی استان آذربایجان شرقی محسوب می شود.
این قلعه تاریخی در طول تاریخ نام های متعددی همچون ضحاک، اژدهاک، قیزقلعهسی، باروآس، رویی دژ و قلعه گویی به خود گرفته است.
این اثر هنری و دیدنی در ارتفاع ۲۳۰۰ متری بر فراز کوهی بلند قرار دارد. قلعه ضحاک با بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت، یادآور اقوام اشکانی و ساسانی به شمار می رود.
مجموعه باستانی قلعه ضحاک در حدود ۱۰ کیلومتر طول و ۲-۱ کیلومتر عرض دارد. تنها بنای خارج از خاک که تقریباً سالم باقیمانده، عبارت است از یک چهار طاقی، که در اثر مرور زمان پوشش طاق و یکی از پایههای آن تخریب شده که مورد مرمت قرار گرفته است.
ساختمان قلعه با دو حصار جانبی از سمت شرق و به غرب پرتگاههای مشرف به رودخانه قرانقو را میبندد و از جبهه جنوبی، مدخل آن را که در زمینی باریک بین دو سطح مرتفع واقع است، حفاظت میکند. در این قلعه مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و دهها آثار دیگر وجود دارد.
نیمی از اتاقهای قلعه بی سقف در زمین کنده شده و نیم دیگر در کوه و به صورت حفرهای درآورده شده است. اغلب این حفرهها چاله آبی هم (آب انبار) دارند. همچنین بر دیوارهای این حفرههای سنگی، طاقچههای کوچکی کنده شده است.
در داش قلعه ضحاک، تک حفرههائی نیز دیده میشود که تمام آن را در صخرههای عمودی کوه کندهاند. علاوه بر اینها، آب چشمهای که در دامنه کوه مقابل قرار دارد با فشار متوسط لولههایی که در زمین کار گذاشته شده از روی پشته مابین گذشته و به ارتفاع قلعه میرسد.
در بقایای این حصار قدیمی، هنوز جایگاه دروازه آن مشخص است. اطراف آن سفالهایی متعلق به هزاره دوم قبل از میلاد مسیح یافت شد که از قدمت هزار ساله قلعه ضحاک حکایت میکند.
قلعه ضحاک احتمالا بازماندهای از دوران اشکانیان، یا معبدی زردشتی و یا محلی برای پادگان نظامی محلی بودهاست. طاق این دژ، در کنار آثار به جا مانده در تپه میل ورامین، از نمونههای معماری روزگار اشکانی است که سپس به شکلی کاملتر و شکوهمندتر در طراحی ایوان خسرو در تیسفون دیده میشود. قلعه ضحاک اولین بار در سال ۱۹۷۱ توسط یک هیئت باستانشناسی آلمانی بررسی شد. آثار برجای مانده از برجهای نیم استوانهای به نام دروازه قلعه و پوشش دیوارها که از سنگهای مکعب مستطیلی میباشد، نشان دهنده قدمت بنا تا دوره ساسانی میباشد ولی سفالهای به دست آمده نشان دهنده سدههای ششم و هفتم هجری است.
سفال هایی که تاکنون از داش قلعه ضحاک بدست آمده همگی مربوط به سدههای ۱۱ و ۱۲ میلادی یعنی دوره اسلامی بوده و حجاری ها و جاسازی هایی که در سنگ کوه کنده شده همگی دلایلی بر قدمت دوره پیش از اسلام این قلعه هستند.
به غیر از قلعه در پای کوه قبرستانی نیز وجود دارد که در آن مجسمه سنگی قوچی قرار داشته و در کنار قبرستان، روستایی به نام ینگجه واقع است که در دیوار یکی از خانههای این روستا ، قوچ سنگی مقبرهای کار گذاشته شده است.
قلعه ضحاک در سال ۱۳۴۱ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۴۳۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در آذربایجان قلعه های بسیار مهم و بسیار باستانی وجود دارند که از جمله آن ها می توان به پشتو اهر، جوشین ورزقان، عمارت آینالو ، قلعه بابک کلیبر، قلعه دختر میانه، قلعه چای عجبشیر و… اشاره کرد.