استان آذربایجان شرقی با شهرهای زیبا و تاریخی خود یکی از بهترین مکان هایی است که گردشگران را از گوشه و کنار ایران به سوی خود جذب می کند. پس اگر گذرتان به این استان افتاد، حتما از شهر تاریخی و فرهنگی هشترود نیز دیدن فرمایید.
هشترود یکی از شهرهای جنوبی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان هشترود است. این شهر در ۶۵ کیلومتری غرب میانه و ۱۱۴ کیلومتری جنوب شرق تبریز واقع شده است. این شهر از شمال به بستان آباد، از جنوب به شهرستان چاراویماق و از غرب به شهرستان مراغه محدود است.
مساحت این شهر ۶٫۲۴ کیلومتر مربع بوده و ارتفاع آن از سطح دریا به طور متوسط ۱۱۵۰ متر است.
هشترود به وسیله چند رودخانه فرعی سیراب می‌شود. در این میان، رودخانه قرانقوچای که از پیرامون این شهر می‌گذرد، بزرگ‌ترین رودخانه منطقه بوده و یکی از شاخه‌های قزل اوزن محسوب می‌شود. همچنین در هشترود و اطراف آن، چندین چشمه‌ی آبگرم معدنی وجود دارد.
کوه‌های هشترود که در سمت غربی این شهر قرار دارند، در امتداد کوهستان سهند کشیده شده‌اند. از میان این کوهها، ارتفاع پنج کوه بیش از ۲۰۰۰ متر بوده و بلندترین آن‌ها «آق‌داغ» با ۲۹۵۰ متر ارتفاع است. در لایه‌های مختلف این کوهها ذخایر معدنی متعددی نظیر آهک، آهن، گچ و نمک یافت می‌شوند.
ریشه نامگذاری هشترود:
حوالی سال ۱۳۴۰ این شهرستان رضا شهر نامیده شد و در سال ۱۳۵۰ این شهرستان آذران نامیده شد؛ شاید نام آذران به دلیل نزدیکی به آتشکده تخت سلیمان می‌باشد . پس از آن نام این شهرستان هشترود شد. این نام هم به دلیل جریان هشت رودخانه، قرانقو – آیدوغموش – آجی چای – قلعه چای – قوری چای – لیلان چای – اجیرلو – قره قیه است که از این شهرستان می‌گذشتند بنا بر نوشته‌ها، قدیمی ترین منبع درباره این شهرستان تاریخ تحریر وصاف می‌باشد که نام این شهر در آن هشترود آمده است و اهالی هشترود در مورد وجه تسمیه مهم شهرستان می‌گویند: نام اصلی این محل سرکسن (sarkasan) بوده است.
مردم هشترود:
مردم ساکن هشترود به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند و غالب آن‌ها پیرو مذهب شیعه‌ی دوازده‌امامی هستند.
تاریخچه هشترود:
شهرستان هشترود در سال ۱۳۲۱ دهکده ای بود در دامنه آفتابگیر رودخانه سراسکندرود. این دهکده ۱۰ آسیاب آبی و چند کارخانه روغن گیری داشت. در همین سال سراسکند به مرکزیت منطقه هشترود تبدیل شد و تا سال ۱۳۳۷ این بخش را از آن خود کرد و به کوشش حسن آقا افتخار هشترودی به فرمانداری مبدل شد.
در زمان قدیم پادشاهی خونخوار به نام ضوهنگ zohang (ضحاک) در این مکان حکم می‌رانده است که به جادوی یک جادوگر، دو مار بر روی دوش‌هایش پدیدار می‌گردند . غذای مارها مغز انسان بوده و شهر فعلی در آن زمان کشتارگاه آن پادشاه بود که انسان‌ها را از روستاها می‌آوردند و آنجا سر از تنشان جدا می‌کردند و مغزهای آنان را به ضحاک می‌فرستادند. روزی از روزها در روستای خورجستان آهنگری بوده که ۵ فرزند داشته است که چهار تا از آن‌ها را سر بریده‌اند و مغزهایشان را به مارهای ضحاک داده بودند. وقتی نوبت به فرزند پنجم می‌رسد او درفشش را بر می‌دارد تا پسرش را آزاد کند. وی به سوی قزوین می‌رود تا فریدون را بیاورد و ضحاک را سرنگون کرده و از تخت سلطنت پایین بیاورد و فریدون را بجای او به تخت کرسی بنشاند و فرزندش را آزاد کند. خلاصه فریدون را می‌آورد و ضحاک را به کمک مردم سرکوب می‌کنند و فریدون را به تخت می‌رسانند.
هشترود در زمان‌های قدیم از لحاظ کشاورزی و باغات و دام‌ها غنی بوده به طوری که در سال ۱۳۴۱ هشترود به عنوان انبار غله استان محسوب می‌شده است؛ یعنی در این زمان کشاورزی تا این حد پیشرفت و رونق داشته است. در این شهرستان باغ‌ها و چمنزارهای وسیعی بوده که حتی وقتی که بعد از عهدنامه ترکمن‌چای عباس میرزا ولیعهد فتحعلی شاه قاجار در روستای سراسکند با لشگریان خود در این محل اردو نمودند و در این مکان پسر عباس میرزا با پسر حسین خان ارباب آن زمان هشترود مبارزه می‌کنند و در این مسابقه شمشیر بازی پسر عباس میزا کشته می‌شود. عباس میرزا می‌گرید و حسین خان از ترس به پای عباس میرزا می‌افتد ولی عباس میرزابا کمال شهامت گفت: من برای پسرم نمی‌گریم بلکه متاسفم از اینکه چرا چنین جوان‌هایی در اینجا نگه داشته‌اید و ما در مقابل دشمن شکست خوردیم.
در سال ۱۳۳۷ این منطقه از تبریز جدا شد. همچنین با جدا شدن بخش چارایماق از مراغه و پیوستن این بخش به هشترود فرمانداری در هشترود تاسیس شد. البته تبدیل بخش سراسکند به فرمانداری در سایه تلاش‌های مرحوم حسن آقا افتخار هشترودی بوده است. وی گزارشات و نامه‌های مکرر و فراوان مظلومیت و محرومیت و همچنین نیروها و استعدادهای بالقوه این منطقه را بگوش مسئولان رساند
هشترود در سال ۱۳۳۷ با سه بخش سراسکند، چاراویماق و قوری چای با جمعیت ۱۵۰ هزار نفر شهرستان هشترود نامیده شد. همچنین در سال ۱۳۳۸ حکم شهرداری در این محل اعلام شد. در تبدیل شدن هشترود به شهرستان، عواملی از قبیل قرار گرفتن در مسیر راه آهن و جاده تبریز قره چمن تاثیر داشته اند.
آب و هوای هشترود:
آب و هوای هشترود کوهستانی بوده و میانگین سردترین دمای آن ۳- درجه سانتیگراد و مربوط به ماه دی و میانگین گرم‌ترین دمای آن ۳۴+ درجه سانتیگراد و مربوط به ماه مرداد است. دمای هوا در روزهای سرد زمستان تا ۳۰- درجه سانتیگراد نیز ممکن است برسد. همچنین متوسط بارندگی سالیانه در این شهر بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌متر متغیر است.
محصولات و سوغات هشترود:
صنایع هشترود، عمدتا در شهرک صنعتی در جاده هشترود-مراغه واقع شده اند؛ که از آن جمله می‌توان به صنایع قطعه سازی و تولید مواد غذایی، اشاره کرد. همچنین به دلیل تولید گندم فراوان در هشترود، سیلوهای گندم متعددی در هشترود، احداث شده که از این نظر در استان بی نظیر است.
برخی مراکز صنعتی مهم هشترود عبارت اند از
- کارخانه گچ شهریار؛
- کارخانه آرد هشترود؛
- سیلوی گندم خوشه طلایی هشترود؛
- سیلوی گندم گل گندم هشترود؛
- سیلوی گندم سهند هشترود.
از جمله سوغاتی شهر هشترود، لبنیات محلی است که از این میان کره، پنیر، ماست، سرشیر، دوغ محلی و بخصوص فتیر محلی آوازه خاصی دارد و از صنایع دستی نیز می‌توان به قالی بافی یا جاجیم بافی اشاره کرد.
جاذبه های تاریخی هشترود:
مهمترین جاذبه تاریخی هشترود قلعه ضحاک است که یکی از معروف ترین و قدیمی ترین قلعه های استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. مسجد جامع هشترود، چشمه اسرارآمیز پیرسقا، بقعه شیخ بایزید بسطامی و کاخ تیمور (جن قیه) روستای آسایش از دیگر مکان های تاریخی و دیدنی این شهر هستند.
جاذبه های طبیعی هشترود:
جاذبه های طبیعی و اکوتوریستی این شهر نیز عبارتند از کوهستان سهند، تالاب یانیق، تالاب بزوجیق، باغات آق بلاق چایی مشرف به شهر هشترود، کوهها و صخره‌های اطراف قلعه ضحاک آذربایجان و دریاچه سد سهند.
راه‌های دسترسی هشترود:
- راه آهن سراسری تهران- تبریز. ایستگاه خراسانک
- اتوبان زنجان – تبریز. خروجی هشترود
- جاده قدیم میانه – تبریز. سه راهی قره چمن به سمت هشترود.
