دخمه سنگی فرهاد مربوط به اقوام اورارتو-دوره مادها (قرن هشتم پیش از میلاد) ، در روستایی در غرب ماکو به نام سنگر واقع شده است. این دخمه تا شهر ماکو چند دقیقه ای بیشتر فاصله ندارد. به زبان محلی به این دخمه، خانه فرهاد (فرهاد دامو) می گویند.
بازدید این جاذبه منحصر به فرد را بدون راهنما توصیه نمی کنیم زیرا پیدا کردن آن بسیار مشکل است. متاسفانه هیچ تابلوی راهنمایی برای پیدا کردن آن وجود ندارد و با توجه به وجود علائم راهنمایی برای رفتن به باغچه جوق عدم توجه به این اثر کم نظیر تاریخی تعجب برانگیز به نظر می رسد.
اطلاعات زیادی از تاریخچه این اثر وجود ندارد؛ ولی مردم محلی آن را به فرهاد اسطوره تاریخی دوره ساسانی نسبت می دهند که اثر معروف فرهاد تراش بیستون و بعضی آثار سنگ تراشیده در مناطق دیگر نیز به او منسوب است. در این زمینه گفته شد که فرهاد مدتی در منطقه ماکو و در این خانه زندگی می کرده و سپس به منطقه بیستون کرمانشاه رفته است!
در غرب و جنوب غربی روستا، کوه کم ارتفاعی وجود دارد که این دخمه در پایین ترین نقطه در جبهه شمالی کوه واقع شده است. در فصل تابستان اطراف دهانه دخمه فرهاد به وسیله درختان پر برگ مخفی شده است و در صورت نداشتن راهنما گردشگران را با مشکل روبرو می کند.
این دخمه، دو اتاق تو در تو است که در دل کوه و درون صخره ای بزرگ تراشیده شده است و با راه پله ای سنگی به کوه متصل می شود. دیواره های سنگی دخمه فرهاد به نحو اعجاب انگیزی صاف و صیقلی است، به نحوی که تراشیدن چنین دیوارهای صافی در دل صخره های سخت کوه حتی در زمان حال هم مشکل به نظر می رسد. داخل دخمه کاملا تاریک است و هیچ منبع نوری وجود ندارد و لازم است منبع نوری مناسبی برای دیدن داخل به همراه داشته باشید. در ورودی آن تقریبا یک و نیم متر در دو متر و اتاق ها یکی بزرگ (تقریبا ۳*۴) و دیگری کوچکتر (تقریبا۲*۲) است؛ که با دری ۱*۱٫۵متری به هم متصلند. بر روی دیواره ها طاقچه هایی تراشیده شده است و برای روشنایی گویا از مشعل استفاده می شده است.
این اثر در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۷ با شماره ثبت ۸۰۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
یاشاسین آزربایجان